Đầu tư công trọng điểm thúc đẩy tăng trưởng bền vững

7 tháng đầu năm 2025, đầu tư công khởi sắc rõ rệt, với tỷ lệ giải ngân tăng từ gần 9% quý I lên đến gần 44% vào cuối tháng 7, cao hơn nhiều so với cùng kỳ năm ngoái. Chính phủ xác định đây là công cụ chính để thúc đẩy tăng trưởng trong bối cảnh xuất khẩu và tiêu dùng đối mặt nhiều rủi ro.

Nhiều dự án trong điểm được tập trung triển khai

Thực tế cho thấy, đầu tư công tiếp tục giữ vai trò trụ cột trong chiến lược phục hồi và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của Việt Nam, đặc biệt tại các dự án hạ tầng trọng điểm quốc gia và vùng kinh tế chiến lược như miền Trung, Đồng bằng sông Cửu Long và vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Với quyết tâm chính trị mạnh mẽ, Chính phủ đã chỉ đạo sát sao việc ưu tiên phân bổ vốn và đẩy nhanh tiến độ giải ngân cho các công trình trọng điểm, nhằm tạo động lực lan tỏa và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Một trong những dự án nổi bật là cao tốc Bắc – Nam phía Đông giai đoạn 2021–2025, gồm 12 dự án thành phần với tổng chiều dài gần 729 km, đi qua nhiều tỉnh từ Hà Tĩnh đến Cà Mau. Đây là tuyến giao thông huyết mạch, có ý nghĩa chiến lược trong kết nối liên vùng và giảm chi phí logistics. Nhiều đoạn tuyến như Nghi Sơn – Diễn Châu, Diễn Châu – Bãi Vọt, Vĩnh Hảo – Phan Thiết ghi nhận tiến độ thi công vượt kế hoạch.  Các dự án như Bãi Vọt - Hàm Nghi và Hàm Nghi - Vũng Áng có tỷ lệ giải ngân khá cao, lần lượt là 74% và 85% so với kế hoạch năm 2024, và dự kiến sẽ tiếp tục duy trì đà giải ngân tốt trong năm 2025. 

Tại khu vực miền Trung và Tây Nguyên, các dự án như cao tốc Khánh Hòa – Buôn Ma Thuột, Cảng hàng không quốc tế Chu Lai (Quảng Nam) đang được đẩy mạnh giải ngân, với mục tiêu chuyển đổi cấu trúc kinh tế vùng, thúc đẩy phát triển công nghiệp, logistics và dịch vụ cảng biển.

Vùng Đồng bằng sông Cửu Long, vốn là khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu, cũng đang chứng kiến một làn sóng đầu tư công lớn vào hạ tầng ứng phó thiên tai, phát triển giao thông và chuyển đổi nông nghiệp. Vùng đang triển khai 9 dự án giao thông trọng điểm với tổng vốn khoảng 106.000 tỷ đồng. Trong đó, 6/9 dự án (bao gồm đường cao tốc và cầu trọng điểm) như Cao tốc Châu Đốc – Cần Thơ – Sóc Trăng, Cầu Đại Ngãi, đến Cao Lãnh – An Hữu, sẵn sàng đưa vào khai thác giai đoạn 2026–2027. Đối với Cao tốc Châu Đốc – Cần Thơ – Sóc Trăng, chính quyền địa phương được giao tháo gỡ vướng mặt bằng và vật liệu để triển khai 3 ca – 4 kíp, phấn đấu hoàn thành trong năm 2025.

Tại vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, Sân bay quốc tế Long Thành – một trong những dự án đầu tư công lớn nhất cả nước – đang được thi công đúng tiến độ, với nhiều gói thầu trọng yếu như nhà ga hành khách T3, hệ thống đường băng, và kết nối giao thông đã bắt đầu tăng tốc. Đây là dự án kỳ vọng giúp TP.Hồ Chí Minh và vùng Đông Nam Bộ giải tỏa áp lực hạ tầng hàng không, đồng thời thúc đẩy du lịch và logistics.

Tuy nhiên, dù đã được quan tâm triển khai nhưng nhiều dự án vẫn chậm tiến độ. Dự án cao tốc Khánh Hòa – Buôn Ma Thuột có tổng chiều dài khoảng 117 km, được chia thành nhiều gói thầu và dự kiến hoàn thành vào năm 2027.  Đến nay công tác giải phóng mặt bằng (GPMB) của dự án đã đạt khoảng 96%, còn lại 4% chủ yếu vướng mắc tại các khu vực rừng tự nhiên và các vị trí hạ tầng kỹ thuật cần di dời. Tuy vậy, tiến độ thi công vẫn chậm do các yếu tố như thời tiết, thiếu vật liệu, và sự chậm trễ trong việc bàn giao mặt bằng tại một số khu vực. Đến tháng 7 năm 2025, dự án mới đạt khoảng 58% giá trị hợp đồng, chậm hơn 27% so với kế hoạch đề ra.

Dự án Cảng hàng không quốc tế Chu Lai có tổng mức đầu tư khoảng 2.006,56 tỷ đồng, với mục tiêu nâng công suất lên 30 triệu hành khách/năm vào năm 2030. Dự án được Thủ tướng Chính phủ yêu cầu hoàn thành trong vòng 2 năm kể từ tháng 2 năm 2025. Theo chỉ đạo, UBND tỉnh Quảng Nam cần hoàn thành các thủ tục đầu tư trong 6 tháng đầu năm 2025 và hoàn thành việc xây dựng trong thời gian 2 năm. Tuy nhiên, đến nay, tiến độ thực hiện dự án vẫn còn chậm. UBND tỉnh Quảng Nam đang khẩn trương phối hợp với các bộ, ngành liên quan để giải quyết các vướng mắc về giải phóng mặt bằng, chuyển đổi mục đích sử dụng đất và hoàn thiện các thủ tục đầu tư cần thiết.

Tại nhiều địa phương như Phú Thọ, Thanh Hóa hay Hà Giang, tốc độ giải ngân tiến rất nhanh nhờ quyết tâm chính trị và tính sáng tạo trong tổ chức thực thi. Tuy nhiên, tại các đô thị lớn như TP.HCM và Hà Nội, nơi giải phóng mặt bằng, điều chỉnh quy hoạch và phối hợp giữa các đơn vị còn chậm, khiến tỷ lệ giải ngân thấp hơn mặt bằng chung cả nước. Chính phủ đã yêu cầu các địa phương này cam kết tiến độ, công khai trách nhiệm người đứng đầu, đồng thời điều chuyển vốn từ nơi chậm sang nơi làm tốt để bảo đảm hiệu quả sử dụng nguồn lực.

Không để gián đoạn việc thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công

Trong thời gian qua, Chính phủ đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, từ việc thiết lập cơ chế giám sát, tổ công tác hành chính đặc biệt, đến điều chỉnh kế hoạch vốn linh hoạt. Nếu duy trì đà này và khắc phục điểm nghẽn, việc hoàn thành 100% kế hoạch giải ngân công vốn 2025 không phải là bất khả thi, đồng thời sẽ đóng góp quan trọng giúp Việt Nam tiếp tục hướng đến mục tiêu tăng trưởng GDP trên 8%.

Theo đánh giá cuả WB, để đầu tư công đạt hiệu quả, không chỉ tăng quy mô đầu tư công mà quan trọng hơn là Viêt Nam cần nâng cao chất lượng và hiệu quả quản lý đầu tư để tạo động lực phát triển bền vững. Trong đó, cần cần cải thiện cả hiệu quả phân bổ (allocative efficiency) và hiệu quả vận hành (operational efficiency) đầu tư công. Theo báo cáo Public Investment for a High‑Performing Economy (July 2025) của WB, một số vướng mắc còn tồn tại trong đầu tư công của VN là: ưu tiên dự án không rõ ràng, quy trình chồng chéo và việc sử dụng nguồn ODA thiếu linh hoạt... Do đó, WB khuyến nghị, VN  cần rà soát, bố trí lại danh mục dự án đầu tư công ưu tiên theo mục tiêu phát triển quốc gia; sử dụng tiêu chuẩn đánh giá và hồ sơ dự án mẫu đồng bộ, đảm bảo chất lượng dự án từ giai đoạn đầu vào. Đồng thời, cần tăng cường giám sát sau đầu tư (ex‑post evaluation) để đo lường hiệu quả xã hội và kinh tế; đơn giản hóa thủ tục cho các dự án vùng liên ngành hoặc liên tỉnh, giảm tầng nấc phê duyệt không cần thiết

Đặc biệt, để giải quyết những điểm yếu kém cố hữu gây trở ngại cho chương trình đầu tư công, theo WB, Việt Nam cần xây dựng năng lực và quy trình cùng với những thay đổi về mặt pháp lý, ví dụ như chuẩn bị các dự án tốt hơn trước khi quyết định đưa chúng vào Kế hoạch đầu tư công trung hạn (MTIP), và tăng cường các cơ chế để loại bỏ các dự án có chất lượng thấp. Tương tự như vậy, có thể giảm sự chậm trễ bằng cách đưa kế hoạch tái định cư vào giai đoạn sớm hơn trong chu kỳ dự án và mở rộng phạm vi phân quyền hơn nữa. Đồng thời, giảm bất định cho các doanh nghiệp để họ lập kế hoạch cho hoạt động của họ dựa trên thông tin về địa điểm đầu tư công trong tương lai…

Để triển khai đảm bảo tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công năm 2025 đạt mục tiêu 100% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, góp phần thúc đẩy tăng trưởng cả năm đạt 8% trở lên, Bộ Tài chính đã đề xuất các bộ, cơ quan trung ương và địa phương triển khai một số kiến nghị và giải pháp trọng tâm nhằm bảo đảm không để xảy ra tình trạng đứt gãy, gián đoạn trong việc triển khai thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công trong giai đoạn sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp. Các bộ, cơ quan trung ương và địa phương khẩn trương hoàn thiện các thủ tục đầu tư dự án theo thẩm quyền; chủ động rà soát để kịp thời cắt giảm kế hoạch vốn của các dự án giải ngân chậm để điều chuyển, bổ sung cho các dự án khác có khả năng giải ngân tốt và có nhu cầu đẩy nhanh tiến độ, đặc biệt là các dự án quan trọng, cấp bách, các dự án hạ tầng chiến lược, tiếp tục tập trung tháo gỡ khó khăn, vướng mắc giải phóng mặt bằng (GPMB).

Đối với các công trình, dự án quan trọng quốc gia, trọng điểm trong lĩnh vực giao thông vận tải, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các công trình, dự án, tăng cường kiểm tra, giám sát, phân công rõ trách nhiệm, phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành đảm bảo khoa học, hiệu quả công việc... để phấn đấu hoàn thành mục tiêu 3.000km cao tốc trong năm 2025, trên 1.000 km đường bộ ven biển trong năm 2025…;  khẩn trương điều chỉnh kế hoạch đầu tư vốn NSNN năm 2025 của các dự án đã được Thủ tướng Chính phủ quyết định điều chỉnh kế hoạch trung hạn giai đoạn 2021-2025 để bổ sung kế hoạch vốn cho Dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng; khẩn trương thực hiện và giải ngân vốn các dự án, đặc biệt là các dự án quan trọng quốc gia, trọng điểm như: Tuyến cao tốc Ninh Bình – Hải Phòng (CT.08), DATP3 xây dựng đường cao tốc Vành đai 4 Vùng thủ đô Hà Nội, Cao tốc Gia Nghĩa – Chơn Thành, Cao tốc Tân Phú – Bảo Lộc, Cao tốc Bảo Lộc – Liên Khương, Vành đai 3 Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh – Mộc Bài (PPP);...

Quỳnh Chi (Vietnam Business Forum)