Thúc đẩy tài chính bền vững cho các giải pháp kết hợp dựa vào thiên nhiên tăng cường sức chống chịu vùng ven biển đồng bằng sông Cửu Long

Mới đây, tại thành phố Cần Thơ và tỉnh Cà Mau,  IUCN tổ chức sự kiện chia sẻ kiến thức và kết nối trong 2 ngày với chủ đề “Thúc đẩy tài chính bền vững cho các giải pháp kết hợp dựa vào thiên nhiên tăng cường sức chống chịu vùng ven biển Đồng bằng sông Cửu Long.” Sự kiện có sự tham gia của đại diện chính quyền địa phương, nông dân, doanh nghiệp nuôi trồng thủy sản, tổ chức tài chính và các cơ quan báo chí nhằm thúc đẩy nuôi trồng thủy sản bền vững và phục hồi rừng ngập mặn quy mô lớn tại Việt Nam.

Chương trình bao gồm tập huấn và tham quan thực tế đến 8 trang trại nuôi tôm tại Sóc Trăng (nay thuộc thành phố Cần Thơ) và Bạc Liêu (nay thuộc tỉnh Cà Mau) đang thí điểm hệ thống nuôi tuần hoàn đa loài (IMTA-RAS) kết hợp khôi phục rừng ngập mặn.

Sự kiện nằm trong khuôn khổ dự án 3 năm “Tăng cường khả năng chống chịu vùng ven biển đồng bằng sông Cửu Long thông qua phục hồi rừng ngập mặn và các giải pháp kết hợp dựa vào thiên nhiên”, do Quỹ Coca-Cola (TCCF), tổ chức hoạt động từ thiện toàn cầu của Công ty Coca-Cola, tài trợ.

Đồng bằng sông Cửu Long - khu vực sở hữu 75% diện tích rừng ngập mặn của Việt Nam - đang phải đối mặt với tình trạng suy giảm rừng nghiêm trọng do giảm phù sa, nước biển dâng và các tác động từ hoạt động của con người như xây dựng đê biển, nuôi tôm và khai thác nước ngầm dẫn đến sụt lún. Sóc Trăng và Bạc Liêu, với địa hình thấp và bằng phẳng, là hai địa phương chịu tác động mạnh nhất, kéo theo những hệ lụy đáng kể tới cộng đồng và kinh tế địa phương.

Tại nhiều đoạn bờ biển, rừng ngập mặn đang bị “mắc kẹt” giữa đê biển và nước biển dâng - hiện tượng được gọi là thu hẹp vùng bờ (coastal squeeze). Những khu rừng ngập mặn mới trồng phía ngoài đê biển thường nhanh chóng bị sóng cuốn trôi. Trong bối cảnh đó, phục hồi rừng ngập mặn tại các khu vực dễ bị tổn thương đòi hỏi cách tiếp cận mới có thể cân bằng giữa hiệu quả kinh tế và lợi ích môi trường.

Nhằm thử nghiệm hướng tiếp cận này, IUCN đang triển khai dự án do TCCF tài trợ với mục tiêu mở rộng diện tích rừng ngập mặn bên trong đê biển tại Sóc Trăng và Bạc Liêu. Dự án thử nghiệm và nhân rộng các giải pháp kết hợp dựa vào thiên nhiên, kết hợp tái sinh rừng ngập mặn (tự nhiên và tái tạo hỗ trợ) cùng mô hình chuyển đổi từ nuôi tôm từ ao lớn ngoài trời sang IMTA-RAS. Mô hình này giúp tăng năng suất tôm gấp 20 lần trên cùng diện tích, đồng thời giảm đáng kể rủi ro dịch bệnh. Việc chuyển đổi này cũng giúp giảm hoặc loại bỏ nhu cầu bơm nước ngầm để pha loãng nước ao, từ đó giảm tốc độ sụt lún đất - hiện đang ở mức 2,5 cm mỗi năm, cao gấp 5 lần tốc độ nước biển dâng toàn cầu.

Mục tiêu chính của dự án là chứng minh tính khả thi về kỹ thuật và tài chính của giải pháp kết hợp dựa vào thiên nhiên với sự tham gia của 45 hộ nuôi tôm trên diện tích 45 ha. Với ủng hộ mạnh mẽ từ chính quyền địa phương, đến tháng 11/2025, dự án đã hỗ trợ 21 trang trại hoàn tất chuyển đổi mô hình sang IMTA-RAS kết hợp phục hồi rừng ngập mặn. Dự án cũng đã hoàn thành phân tích tài chính khi chuyển đổi sang mô hình IMTA-RAS để tính tỷ suất lợi nhuận đầu tư (ROI), cung cấp cơ sở quan trọng cho các quyết định đầu tư sau này.

Dựa trên những kết quả bước đầu của dự án, sự kiện được thiết kế nhằm: Giới thiệu các mô hình IMTA-RAS chuyển đổi thành công và những lợi ích môi trường - kinh tế mô hình mang lại; Nâng cao nhận thức của công chúng và truyền thông về giải pháp dựa vào thiên nhiên và nuôi trồng thủy sản bền vững; Thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư và ngân hàng thông qua mô hình IMTA-RAS thực tế kết hợp phục hồi rừng ngập mặn như một giải pháp khả thi, có thể mở rộng và đầu tư.

Sự kiện góp phần chia sẻ kết quả dự án, lan tỏa các câu chuyện thành công tới cơ quan báo chí và các tổ chức tài chính, đồng thời góp phần huy động nguồn vốn hỗ trợ người dân địa phương. Cần Thơ và Cà Mau hiện có 200.000 ha diện tích nuôi tôm. Nếu phục hồi chỉ 5% diện tích rừng khu vực này, diện tích rừng ngập mặn mới có thể tăng thêm 10.000 ha, đây là cơ hội phục hồi rừng ngập mặn lớn nhất tại Việt Nam hiện nay.

Văn Lượng (Vietnam Business Forum)