Hà Nội phát triển làng nghề bền vững

Lần đầu tiên, Hà Nội xây dựng một chiến lược phát triển toàn diện, gắn sự hỗ trợ về cơ chế ưu đãi với định hướng kiến tạo hệ sinh thái sáng tạo, nhằm đưa làng nghề trở thành động lực mới của công nghiệp văn hóa, du lịch và kinh tế nông thôn trong thập niên tới.

Hà Nội phát triển kinh tế làng nghề thông qua việc tăng cường các chính sách hỗ trợ, gắn với xây dựng thương hiệu sản phẩm OCOP và phát triển du lịch văn hóa làng nghề. Thủ đô hiện có khoảng 1.350 làng nghề và làng có nghề, đóng góp doanh thu ước tính hơn 24.000 tỷ đồng mỗi năm, góp phần tích cực vào chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn và giải quyết việc làm cho người dân.

Đổi mới chính sách

Ngày 26/11, HĐND thành phố Hà Nội đã thông qua Nghị quyết quy định một số chính sách hỗ trợ bảo tồn, phát triển làng nghề và ngành nghề nông thôn trên địa bàn thành phố Hà Nội. Nghị quyết có hiệu lực từ ngày 1/1/2026 nhằm thực hiện Luật Thủ đô năm 2025 về hỗ trợ bảo tồn, phát triển làng nghề và ngành nghề nông thôn. Đây là bộ chính sách được đánh giá là toàn diện và mạnh mẽ nhất từ trước đến nay trong lĩnh vực hỗ trợ làng nghề.

Nghị quyết quy định chính sách đãi ngộ đối với nghệ nhân trong lĩnh vực thủ công mỹ nghệ đã được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân nhân dân, Nghệ nhân ưu tú và Nghệ nhân Hà Nội được Thành phố phong tặng.

Thành phố hỗ trợ một lần đối với Nghệ nhân nhân dân là 40.000.000 đồng/người; Nghệ nhân ưu tú là 30.000.000 đồng/người; Nghệ nhân Hà Nội là 20.000.000 đồng/người. Nghệ nhân nhân dân truyền dạy được bồi dưỡng 500.000 đồng/người/buổi; Nghệ nhân ưu tú, Nghệ nhân Hà Nội truyền dạy được bồi dưỡng 300.000 đồng/người/buổi…

Hỗ trợ 100% chi phí đi lại, phụ cấp lưu trú, tiền ăn, nghỉ tại nơi đến công tác cho các tổ chức, cá nhân tham gia đoàn công tác đi kết nối vùng nguyên liệu; hỗ trợ 50% kinh phí cho cơ sở ngành nghề nông thôn để mua mới máy móc, thiết bị, dây chuyền sản xuất nhưng không quá 500 triệu đồng/cơ sở.

Riêng với chính sách hỗ trợ di dời các cơ sở sản xuất trong khu dân cư, cơ sở sản xuất thuộc ngành nghề không khuyến khích phát triển tại làng nghề ở nông thôn, Nghị quyết quy định hỗ trợ chi phí tháo dỡ, vận chuyển máy móc, thiết bị, nhà xưởng nơi di dời đi là 50.000 đồng/m² nhà xưởng, tối đa 500 triệu đồng/cơ sở.

Ngoài ra, cơ sở di dời được miễn tiền thuê đất, thuê mặt nước 10 năm và giảm 50% tiền thuê đất, thuê mặt nước cho thời gian còn lại; được áp dụng mức thuế suất 5% thuế thu nhập doanh nghiệp, trong đó, được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong thời gian 4 năm và giảm 50% số thuế thu nhập phải nộp trong 9 năm tiếp theo.

Cũng cần nói thêm, một trụ cột quan trọng khác trong chiến lược phát triển làng nghề của Hà Nội là chuyển đổi số. Theo chuyên gia, hạ tầng số phải trở thành yêu cầu cấp thiết. Các hệ thống truy xuất nguồn gốc, sàn thương mại điện tử, nền tảng giới thiệu sản phẩm và chương trình đào tạo kỹ năng số cho lao động trẻ được đề xuất như giải pháp then chốt để làng nghề tiếp cận thị trường rộng lớn và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Khi công nghệ số gắn với văn hóa và du lịch, sản phẩm làng nghề sẽ có đời sống mới, tiếp cận khách hàng xuyên biên giới thay vì chỉ bán trong phạm vi địa phương.

Phát triển nhân lực cho làng nghề

Tại Kỳ họp thứ 28 HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, đại biểu Vũ Mạnh Hải, Chủ tịch Hội nghệ nhân thợ giỏi Thành phố, nhấn mạnh vai trò đặc biệt của các làng nghề đối với cấu trúc kinh tế – xã hội của Thủ đô. Để nâng cao hiệu quả, các làng nghề cần phải được nhìn nhận như một không gian kinh tế, văn hóa, du lịch thống nhất. Làng nghề không còn chỉ là nơi sản xuất mà là môi trường sáng tạo, nơi kết tinh tinh thần vùng đất, trí tuệ của nghệ nhân và câu chuyện của lịch sử.

Các làng nghề đang đứng trước nhiều vận hội mới, tuy nhiên, khó khăn lớn nhất mà các chuyên gia chỉ ra không phải công nghệ hay hạ tầng, mà là bài toán nhân lực. Nghệ nhân Nguyễn Văn Tĩnh từ làng nghề Phú Nghĩa thẳng thắn nhìn nhận rằng khoảng cách giữa đào tạo thiết kế – mỹ thuật và thực hành nghề truyền thống vẫn còn rất lớn. Người trẻ có kiến thức hiện đại nhưng thiếu môi trường trải nghiệm, còn người làm nghề lại ngày càng cao tuổi. Nếu không có cơ chế kết nối giữa nghệ nhân và các trường đại học, không tạo ra mô hình hợp tác giữa nhà khoa học, nghệ sĩ trẻ và người thợ, nghề truyền thống có nguy cơ mai một ngay trong chính không gian tồn tại của nó.

Nghệ nhân Hà Thị Vinh, Giám đốc Công ty TNHH Gốm sứ Quang Vinh đề xuất xây dựng các trung tâm đổi mới sáng tạo dành riêng cho làng nghề, nơi người thợ được làm việc với thiết bị hiện đại và giới trẻ có thể tìm thấy cơ hội nghề nghiệp hấp dẫn với thu nhập từ 20 - 30 triệu đồng/tháng. Ở góc độ hạ tầng giới thiệu sản phẩm, ông Nguyễn Duy Trường, Chủ tịch Hội làng nghề Dệt Phùng Xá, đề xuất hình thành một trung tâm chung giới thiệu câu chuyện của nhiều làng nghề. Đây không chỉ là biện pháp tiết kiệm chi phí đầu tư công, mà còn là cách để xây dựng một “bảo tàng sống” về nghề truyền thống của Thủ đô, tạo điểm đến văn hóa, du lịch mang tính biểu tượng như nhiều nước đã làm.

Khi du khách đến một nơi có thể hiểu được hành trình của gốm Bát Tràng, lụa Vạn Phúc, mây tre Phú Vinh hay thêu Thường Tín, giá trị của sản phẩm thủ công sẽ không chỉ nằm ở hình thức mà ở câu chuyện văn hóa phía sau.

Có thể nói, Hà Nội đang chuyển từ mô hình quản lý làng nghề cũ sang xây dựng hệ sinh thái sáng tạo, kết hợp đồng bộ giữa văn hóa, công nghệ, hạ tầng, nhân lực và thị trường. Mục tiêu của thành phố không chỉ là bảo tồn nghề truyền thống mà là đưa nghề vào chuỗi giá trị của công nghiệp văn hóa, nâng tầm bản sắc Thăng Long trong bối cảnh hội nhập quốc tế, đồng thời tạo động lực phát triển kinh tế nông thôn theo hướng xanh, bền vững và hiện đại.

 Minh Ngọc  (Vietnam Business Forum)