Tìm hướng xuất khẩu nông sản Việt Nam

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam, giá trị xuất khẩu các mặt hàng nông sản chính của cả nước giảm gần 12% so với cùng kỳ năm ngoái. Xuất khẩu nông sản Việt Nam đến cuối năm nay sẽ rơi vào thảm cảnh nếu không có hướng giải quyết vấn đề này.

Xuất khẩu nông sản giảm mạnh

Theo thông tin từ Bộ nông nghiệp và Phát triển nông thôn, giá trị xuất khẩu nông lâm thủy sản 8 tháng đầu năm đạt 17,98 tỉ USD, giảm 1,1% so với cùng kỳ năm 2012. Trong đó, giá trị xuất khẩu các mặt hàng nông sản chính như gạo, cà phê, thủy sản, cao su… ước đạt 8,99 tỉ USD, giảm 11,7%.

Gạo là một trong số các mặt hàng nông sản chính có mức xuất khẩu giảm mạnh nhất: khối lượng xuất khẩu 8 tháng đầu năm ước đạt 4,69 triệu tấn, giá trị 2,05 tỉ USD, giảm 15,7% về khối lượng và giảm 18,4% về giá trị so với cùng kỳ năm 2012. Với cà phê, khối lượng xuất khẩu 8 tháng đầu năm ước đạt 974.000 tấn, giá trị 2,09 tỉ USD, giảm 23,2% về khối lượng và giảm 22,5% về giá trị so với cùng kỳ năm 2012. Cao su cũng nằm trong nhóm suy giảm mạnh về giá trị và khối lượng xuất khẩu nhưng tốc độ giảm chậm hơn so với gạo và cà phê: giảm 14,1% về giá trị so với cùng kỳ...

Mất mùa, ảnh hưởng suy thoái kinh tế toàn cầu, thị trường bị thu hẹp, cạnh tranh ngày càng gay gắt… là những lý do được đưa ra để lý giải cho việc xuất khẩu giảm. Với mặt hàng gạo, thị trường nhập khẩu chính (Trung Quốc) bước vào vụ thu hoạch, nhu cầu nhập khẩu giảm, trong khi gạo Việt Nam bị cạnh tranh gay gắt bởi gạo Ấn Ðộ và Thái Lan.

Tại hội thảo về tháo gỡ khó khăn cho thị trường xuất khẩu nông lâm sản Việt Nam, đại diện Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam cho biết, từ đầu năm đến nay, xuất khẩu thủy sản liên tục gặp khó khăn do nguồn cung nguyên liệu không ổn định, thị trường bị thu hẹp do khó khăn chung của kinh tế toàn cầu. Ngoài ra, các vụ kiện tụng, trả hàng xảy ra trong thời gian qua cũng ảnh hưởng không nhỏ đến kim ngạch xuất khẩu cũng như thương hiệu thủy sản Việt Nam. Chủ tịch Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam (Vicofa) - ông Lương Văn Tự cũng nêu thực tế: XK cà phê 8 tháng đầu năm giảm do sản lượng cà phê năm nay giảm 20% so với cùng kỳ năm trước. Theo ông Tự, khó khăn với DN cà phê trong nước là còn phải cạnh tranh với những DN nước ngoài tham gia thu mua cà phê trên thị trường.

Từ bị động sang chủ động

Theo ông Trần Thanh Hải – Phó Vụ tưởng Vụ xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương, có thể thấy, XK các mặt hàng nông, thủy sản trong nước luôn trong trạng thái bị động, dẫn đến việc sản lượng và giá XK luôn trong trạng thái không ổn định. Do vậy, chúng ta cần tập trung hơn nữa vào việc nâng cao chất lượng và thương hiệu cho các mặt hàng nông, thủy sản XK nhằm tạo dựng được uy tín lâu dài với đối tác và nâng cao tính cạnh tranh trên trường quốc tế. Chính phủ cũng đã giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan, đánh giá khó khăn, trở ngại hiện nay đối với từng mặt hàng nông sản XK; từ đó xác định đối tượng cụ thể cần hỗ trợ, đề xuất biện pháp hỗ trợ phù hợp.

Ông Trương Thanh Phong - Chủ tịch Hiệp hội Lương thực VN (VFA) cho rằng, VN cần xác định lại mục tiêu XK nhiều mặt hàng nông sản, trong đó có gạo, không chạy theo số lượng, ví dụ với gạo chỉ hạn chế ở mức 6 triệu tấn/năm. Ngành trồng trọt cần có những bộ phận phối hợp với Hiệp hội Các DN kinh doanh XK theo dõi chặt chẽ tình hình tiêu thụ và nhu cầu thị trường để khuyến cáo người dân ở các địa phương nên trồng cây gì, nuôi con gì thì mới có thể bán được giá cao. Bộ Tài chính chủ trì, trình Chính phủ sửa đổi Nghị định số 54 theo thủ tục rút gọn để bổ sung mặt hàng cà phê và các mặt hàng nông sản XK được xác định vào danh mục hỗ trợ, gia hạn thời gian vay tín dụng XK. Ngân hàng Nhà nước cũng được giao chỉ đạo các tổ chức tín dụng có giải pháp để hỗ trợ giải quyết khó khăn cho đối tượng kinh doanh cà phê và các mặt hàng nông sản XK... Theo ông Phạm Tất Thắng- chuyên gia kinh tế thương mại thì việc cần làm là tái cơ cấu lại ngành nông nghiệp, có thể vài năm đầu nông nghiệp tăng trưởng chậm nhưng sẽ bền vững hơn với sản phẩm làm ra.

Khai phá các thị trường tiềm năng

Châu Âu, Hàn Quốc, Rumani… là một số thị trường nhập khẩu rất lớn nông sản, đây là những thị trường tiềm năng mà Việt Nam cần chứng tỏ lợi thế cạnh tranh của mình. Đối với thị trường Rumani, hiện nay nông sản Việt Nam đã có một vị trí nhất định. Theo đánh giá của các chuyên gia, thị trường tiềm năng và cần được khai thác chính là Hàn Quốc, thế nhưng Hàn Quốc cũng giống như Nhật Bản là thị trường khó tính vì có những quy định chặt chẽ về điều kiện đối với nông sản nhập khẩu. Mặt khác, giới nhập khẩu nông sản Hàn Quốc cũng chuộng mối quan hệ uy tín lâu dài. Nếu các nước như Mỹ, Trung Quốc, Thái Lan đã thâm nhập và chiếm lĩnh được thị trường Hàn Quốc thì Việt Nam chỉ là “người đến sau” nên muốn vượt qua các đối tác đã có được thị phần đáng kể là điều không mấy dễ dàng.

Một trong những lợi thế của Việt Nam hiện nay là nhiều công ty Hàn Quốc chuyên nhập hàng của Trung Quốc và Mỹ muốn chuyển sang mua hàng của Việt Nam nhằm đa dạng hóa nguồn cung cấp, tránh phụ thuộc vào một vài thị trường để giảm thiểu rủi ro. Theo nhận xét của các nhà đầu tư Hàn Quốc, nông sản Việt Nam khá rẻ so với Thái Lan và Trung Quốc, hơn nữa, thời gian gần đây, các mặt hàng Trung Quốc chứa nhiều chất độc hại nên uy tín đã bị giảm sút đáng kể. Mùa đông ở Hàn Quốc kéo dài đến 5 tháng nên rau quả tươi sống trong mùa này thường rất đắt. Trong các tháng từ 11 đến 12 là mùa làm kim chi nên nhu cầu nhập khẩu rau cải thảo, gừng, ớt tươi của người Hàn rất lớn.

Trong những năm gần đây, mối quan hệ Việt Nam - Hàn Quốc có những cải thiện đáng kể, hứa hẹn nông sản xuất khẩu của nước ta sẽ được hưởng mức thuế thấp hơn. Theo kinh nghiệm của một số người từng giao thương tại thị trường này, các nhà xuất khẩu nông sản Việt Nam nên tạo mối quan hệ trực tiếp với đối tác Hàn Quốc hoặc thông qua đại lý tin cậy của họ để hiểu rõ hơn các tiêu chuẩn của ngành hàng, thị hiếu của người tiêu dùng về sản phẩm, cách thông quan hàng xuất khẩu nhanh... Ngoài ra, doanh nghiệp Việt Nam nên chú trọng đến chất lượng sản phẩm, tránh để tồn tại tình trạng lẫn lộn sản phẩm hư, dị vật và cũng cần lưu ý về nhãn mác (quan trọng nhất là thông tin chi tiết của nhà nhập khẩu và tên gọi, nguồn gốc của sản phẩm), giấy chứng nhận y tế và an toàn vệ sinh thực phẩm của sản phẩm cần được dịch sang tiếng Hàn…

Đỗ Ngọc