Nghị quyết Trung ương 5 khóa XII đã coi phát triển kinh tế tư nhân trở thành động lực quan trọng của nền kinh tế Việt Nam. Chính phủ đã cụ thể thành đột phá trong năm 2019, coi đây là trọng tâm bứt phá, là động lực quan trọng cho thời gian tới.
Còn nhiều “nút thắt”
Sự trưởng thành của khu vực kinh tế tư nhân đã giúp nền kinh tế phát triển vượt bậc trong những năm qua. Hiện Việt Nam có khoảng 600 nghìn doanh nghiệp, trong đó có gần 500 nghìn doanh nghiệp tư nhân. Trong số này có tới hơn 96% là doanh nghiệp nhỏ và vừa, 2% doanh nghiệp quy mô vừa và 2% doanh nghiệp lớn. Doanh nghiệp tư nhân tạo ra khoảng 1,2 triệu việc làm, đóng góp hơn 40% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) mỗi năm.
Hiệu quả sử dụng vốn đầu tư của khu vực kinh tế tư nhân cao hơn 1,2 lần so với mức bình quân của nền kinh tế và hơn 1,9 lần so với khu vực nhà nước. Vai trò của kinh tế tư nhân càng trở nên quan trọng hơn khi mà khoa học và công nghệ đã và đang trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp.
Đóng góp của khu vực kinh tế tư nhân trong cơ cấu GDP luôn ở mức trên 43%GDP (so với khu vực kinh tế nhà nước 28,9% GDP và khu vực có vốn đầu tư nước ngoài FDI là 18% GDP). Thương hiệu của khu vực tư nhân không chỉ được ghi nhận ở thị trường trong nước mà cả ở thị trường khu vực và quốc tế. Đã xuất hiện những tập đoàn kinh tế tư nhân có quy mô lớn cả về vốn và công nghệ cao trên bản đồ doanh nghiệp thế giới...
Việt Nam đặt mục tiêu phấn đấu có ít nhất 1 triệu doanh nghiệp (năm 2020), hơn 1,5 triệu doanh nghiệp (năm 2025) và có ít nhất 2 triệu doanh nghiệp (năm 2030). Tốc độ tăng trưởng của kinh tế tư nhân cao hơn tốc độ tăng trưởng chung của nền kinh tế. Phấn đấu tăng tỷ trọng đóng góp của khu vực kinh tế tư nhân vào GDP để đạt khoảng 50% GDP (năm 2020), khoảng 55% GDP (năm 2025) và 60 - 65% GDP (năm 2030).
Tuy nhiên, theo PGS.TS Phạm Thị Thanh Bình, Viện kinh tế và chính trị thế giới, kinh tế tư nhân chưa đáp ứng được vai trò động lực quan trọng của nền kinh tế. Trình độ quản trị, năng lực tài chính, chất lượng sản phẩm, cạnh tranh yếu; khả năng liên kết và tham gia chuỗi giá trị còn nhiều hạn chế; tình trạng gian lận thương mại, cạnh tranh không lành mạnh… vẫn phổ biến.
Môi trường pháp lý đối với khu vực kinh tế tư nhân chưa hoàn thiện, nhiều quy định chưa đầy đủ, chưa rõ ràng, thiếu nhất quán, phức tạp và chồng chéo. Điều kiện thủ tục hành chính, thủ tục tiếp cận đất đai, thị trường tín dụng, cơ hội đầu tư rườm rà, cản trở khu vực kinh tế tư nhân phát triển. Chi phí kinh doanh, chi phí vận tải, logistics, tiền lương, bảo hiểm, lãi suất... cao.
Mặt khác, chính sách thuế quá nhiều bất cập và có sự phân biệt đối xử giữa doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp tư nhân. Một số chính sách quy định chỉ đề cập đến doanh nghiệp nhà nước mà chưa đề cập đến doanh nghiệp tư nhân. Ngoài những khó khăn về thể chế kinh tế, bộ máy hành chính chưa hiệu quả, thủ tục hành chính thiếu minh bạch và cơ chế trách nhiệm giải trình. Nhiều doanh nghiệp phải trả các chi phí “không chính thức” để giải quyết công việc… Những bất cập này càng khiến cho khu vực kinh tế tư nhân đã nhỏ lại kém phát triển.
Đặc biệt, thiếu thị trường, thiếu mặt bằng sản xuất kinh doanh là trở ngại lớn nhất đối với các doanh nghiệp. Việc giải quyết những rào cản về thủ tục hành chính là bắt buộc, nhưng để doanh nghiệp có thể phát triển thì vấn đề “thị trường”, vấn đề đầu ra, vấn đề hình thành nơi trao đổi buôn bán, hình thành trục liên kết,... sẽ giúp các doanh nghiệp phát triển đột phá.
Khơi thông nguồn lực
Để khơi nguồn lực và tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho khu vực kinh tế tư nhân, ngay từ đầu năm 2019, Chính phủ ban hành Nghị quyết 02 về cải thiện môi trường đầu tư, cắt giảm điều kiện kinh doanh. Theo Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng, VN cần thực hiện Nghị quyết này một cách thực chất hơn nữa. Các Bộ, ngành, địa phương phải làm cho bằng được vấn đề cắt giảm các điều kiện, thủ tục, chi phí, để doanh nghiệp hoạt động được thuận lợi hơn nữa, nâng cao sức cạnh tranh của doanh nghiệp và nền kinh tế.
“Bên cạnh đó, cần nhận thức cho đúng về khu vực tư nhân. Ở một số địa phương, một số người có thái độ nhận thức chưa đủ, chưa đúng về khu vực này”, Bộ trưởng chia sẻ.
Thời gian qua, VN đã có nhiều quyết sách với khu vực tư nhân, trong đó có những doanh nghiệp lớn, nhiều DN tư nhân lớn đã hiện diện như Vingroup, Sun Group, FLC, VietJet... Tuy nhiên, các doanh nghiệp này đều là những doanh nghiệp tự lực, tự thân là chính, tuy có sự hỗ trợ của Nhà nước nhưng không nhiều, các quyết sách riêng dành cho những doanh nghiệp lớn của Chính phủ cũng chưa đủ mạnh. Do đó, trong thời gian tới, đây là điều cần VN cần phải xây dựng.
Bởi vậy, theo ông Dũng, sắp tới VN cần phải có chính sách riêng để có những hỗ trợ cần thiết cho những doanh nghiệp lớn như thế này. Ví như hỗ trợ tiếp cận về khoa học công nghệ, tín dụng, đất đai... Và điều quan trọng nhất là Nhà nước tạo ra một sân chơi lớn hơn, để các doanh nghiệp lớn tham gia đóng góp cho nền kinh tế, thúc đẩy các doanh nghiệp khác phát triển.
Theo PGS.TS Phạm Thị Thanh Bình, bên cạnh việc tạo lập môi trường đầu tư, kinh doanh thuận lợi cho phát triển kinh tế tư nhân, Nhà nước cần hỗ trợ kinh tế tư nhân đổi mới sáng tạo, hiện đại hóa công nghệ và phát triển nguồn nhân lực, nâng cao năng suất lao động. Khuyến khích, hỗ trợ kinh tế tư nhân đầu tư vào các hoạt động nghiên cứu và phát triển; chuyển giao công nghệ tiên tiến, bảo đảm thực thi hiệu quả pháp luật về sở hữu trí tuệ, phát triển các quỹ hỗ trợ đổi mới sáng tạo và ứng dụng công nghệ.
Được biết, Chính phủ đã giao cho Bộ Kế hoạch và Đầu tư xây dựng một chiến lược quốc gia về phát triển cách mạng công nghiệp lần thứ tư một cách bài bản, với tầm nhìn, định hướng tốt. Qua đó, Việt Nam có thể đi nhanh, bền vững hơn, tranh thủ tận dụng các cơ hội và tránh được các thách thức.
Quỳnh Chi
từ ngày 18 – 19/12/2025
VCCI
English
