Thị trường chứng khoán và cuộc đua chuyển đổi số

Tình trạng nghẽn lệnh giao dịch diễn ra thường xuyên gây bức xúc đối với cộng đồng các nhà đầu tư và làm giảm uy tín của TTCK Việt Nam. Đã đến lúc hệ thống giao dịch chứng khoán đã tồn tại xấp xỉ 20 năm cần nâng cấp, đầu tư bài bản theo xu hướng áp dụng giải pháp về chuyển đổi số và áp dụng công nghệ mới.

Khắc phục tình trạng nghẽn lệnh

Từ cuối năm 2020, thanh khoản tăng cao đã kéo theo tình trạng nghẽn lệnh xảy ra khá thường xuyên trên sàn HOSE. Theo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, nguyên nhân tình trạng nghẽn lệnh là do hệ thống công nghệ phục vụ giao dịch điện tử của HOSE chỉ có công suất tối đa đáp ứng 900.000 lệnh mỗi phiên đã không thể đáp ứng từ 20 đến 30 triệu lệnh giao dịch hàng ngày.

Cùng với sự bùng nổ của chỉ số VN-Index, thanh khoản trên HOSE luôn duy trì ở mức bình quân từ 16.000-17.000 tỷ đồng/phiên. Tuy nhiên, từ ngày 12/4 đến nay, thanh khoản mỗi phiên đều đạt trên 20.000 tỷ đồng. Nguyên nhân giao dịch tăng đột biến một phần là do Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (HOSE) đã có những cải tiến về kỹ thuật vận hành, giúp cải thiện hiệu quả xử lý của hệ thống, tình trạng quá tải hệ thống được giảm bớt, hỗ trợ thị trường tăng thanh khoản.

Trước đó, các giải pháp tình thế để giảm tải hiện tượng nghẽn lệnh giao dịch chứng khoán, cơ quan quản lý, HOSE và các đơn vị liên quan tích cực áp dụng đã phát huy hiệu quả bước đầu. Cụ thể các giải pháp như: tăng lô giao dịch từ 10 lên 100 đơn vị; hỗ trợ doanh nghiệp chuyển giao dịch tạm thời sang Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX); HOSE tiếp nhận, xử lý hồ sơ và chấp thuận niêm yết cổ phiếu mới nhưng tạm thời giao dịch trên HNX. Các doanh nghiệp có cổ phiếu đang giao dịch trên HOSE khi phát hành cổ phiếu để tăng vốn, chia cổ tức sẽ được thực hiện thủ tục thay đổi đăng ký niêm yết tại HOSE.

Bên cạnh đó, giải pháp phối hợp xây hệ thống với FPT vẫn được triển khai đồng thời và đúng tiến độ, kỳ vọng khi vận hành chính thức sẽ khắc phục hoàn toàn tình trạng nghẽn lệnh.

Thực tế, dự án thiết kế giải pháp cung cấp lắp đặt và chuyển giao hệ thống công nghệ thông tin đã được HOSE ký kết hợp tác với Sở giao dịch chứng khoán Hàn Quốc (KRX) từ tháng 12/2012. Báo cáo của HOSE cho biết dự án này có thể được triển khai trong năm 2021 để nâng cao tốc độ xử lý lệnh và tăng thanh khoản cho thị trường.

Cuộc đua chuyển đối số

Trong bối cảnh dịch Covid-19, những thay đổi trong qua trình giãn cách xã hội năm 2020 là một minh chứng cho thấy cuộc chạy đua chuyển đổi số trong lĩnh vực chứng khoán đã bước sang một giai đoạn mới.

Từ vài năm năm, hàng loạt công ty chứng khoán như SSI, HSC, VCSC, VNDS, TCBS… đã tập trung cải thiện, cải tiến và đầu tư sâu cho công nghệ, nền tảng giao dịch số. Đơn cử như công ty Chứng khoán SSI đã hoàn thành việc thử nghiệm làm việc trực tuyến. Toàn bộ nhân viên của SSI làm việc tại nhà, toàn bộ giao dịch, nghiệp vụ được triển khai hoàn toàn trên môi trường trực tuyến. Kết quả mọi giao dịch đều thông suốt, không gây ảnh hưởng đến quyền lợi của nhà đầu tư. SSI đưa ra thị trường một loạt nền tảng trực tuyến mới như iBoard, SBond online, iChat, kết nối thanh toán trực tiếp với 6 ngân hàng…

Một trong những điểm lợi khác của việc số hóa các quy trình là hạn chế sử dụng các tài nguyên mang tính chất vật lý, giúp tiết kiệm chi phí và tối ưu hiệu suất làm việc. Trước đây, các nhà đầu tư chứng khoán đã làm quen với thao tác trên nền tảng online, từ việc tập giao dịch giả lập, lập tài khoản thật, nộp/rút tiền cho đến giao dịch… Hiện nay, những sản phẩm tưởng chừng như bắt buộc phải giao dịch trực tiếp, như trái phiếu, cũng được đưa lên nền tảng số hay các hệ thống chuyển tiền tức thời liên kết nhiều ngân hàng. Nhờ việc giảm bớt chi phí vận hành, các doanh nghiệp cùng có được nguồn lực nhiều hơn để nâng cấp hệ thống, mang lại những trải nghiệm tốt hơn cho khách hàng.

Công ty Chứng khoán VNDIRECT cũng áp dụng công nghệ số, khuyến nghị khách hàng sử dụng phương thức giao dịch trực tuyến chủ động và nhanh chóng thông qua các kênh như bảng giá Lightning, Protrade, Mobile App của công ty.

Đại diện Công ty chứng khoán APEC (APS) cho biết APS đang tiến hành chuyển đổi từ một công ty chứng khoán truyền thống sang một công ty chứng khoán số, định hướng tạo ra hệ thống giao dịch không có nhân viên tư vấn, áp dụng trí tuệ nhân tạo AI để đưa ra các cảnh báo thị trường cho các nhà đầu tư. Hiện hệ thống phần mềm giao dịch online trái phiếu ABS qua ứng dụng điện thoại đã đi vào hoạt động, hỗ trợ nhà đầu tư có thể tiếp cận thông tin về các sản phẩm trái phiếu doanh nghiệp, giao dịch, theo dõi và cập nhật tình hình các khoản đầu tư hiện tại.

Theo các chuyên gia, tiến trình chuyển đổi số sẽ hình thành những công ty chứng khoán phát triển dựa trên các tiện ích về mặt công nghệ, mô hình công ty chứng khoán phát triển môi giới cá nhân sẽ thoái trào. Việc bỏ sàn phí của Bộ Tài chính đối với dịch vụ chứng khoán và áp dụng công nghệ là các yếu tố quan trọng để mở ra cuộc chạy đua cạnh tranh về phí giao dịch chứng khoán giữa các doanh nghiệp, tiến tới hình thành nên mô hình các công ty chứng khoán có phí giao dịch bằng 0.

Hương Ly (Vietnam Business Forum)