M&A tại Việt Nam sẽ là kênh đầu tư thú vị

Cụm từ M& A (Merges and Acquisitions) đang trở nên gần gũi với nền kinh tế Việt Nam, đặc biệt trong thời gian gần đây với nhiều thương vụ lớn thành công. Tuy nhiên, trên con đường tiến đến một xu thế mới của nền kinh tế phát triển, M&A vẫn còn nhiều những hạn chế.

Phóng viên Vietnam Business Forum đã có cuộc phỏng vấn doanh nhân Vũ Ngọc Dũng, Giám đốc công ty TNHH Tư vấn Bắc Việt Luật, một doanh nghiệp có tiếng trong lĩnh vực tư vấn các vụ thương thảo M&A thành công.

M&A đang trở thành xu hướng mới ngày càng phát triển trong nền kinh tế Việt Nam, ông đánh giá về vấn đề này thế nào?

Hệ thống M&A toàn thế giới 2010 đạt 2.200 tỷ USD, và có dự đoán trong 2011 sẽ đạt 3000 tỷ USD. Việt Nam cũng nằm xu thế toàn cầu đó và có được những ảnh hưởng tốt của môi trường này.

Thị trường M&A Việt Nam trong 2010 đã đạt được thành tích khá cao. Một khảo sát mới đây của Công ty Tư vấn quốc tế Grant Thornton đưa ra kết quả: 17% doanh nghiệp VN cho biết kế hoạch tăng trưởng trong 3 năm tới sẽ thông qua mua bán - sáp nhập, so với năm 2010 tỷ lệ này đạt 19% và 15% vào năm 2009. Tuy nhiên có đến 20% doanh nghiệp VN tin rằng sẽ có một sự thay đổi trong quan hệ sở hữu tại doanh nghiệp mình, cao gần hai lần so với tỷ lệ trung bình toàn cầu ở mức 11%.

Với Việt Nam, các kênh đầu tư ngày một “tinh khôn” hơn và cơ hội cũng ít hơn như lĩnh vực: Tài Chính – Ngân hàng, Khoáng sản. Bất động sản được xem là lĩnh vực thu hút nhiều vốn đầu tư nhất… Một số thuơng vụ lớn phải kể đến là trường hợp CMC đã tiến hành một số hoạt động M&A như thương vụ đầu tư hơn 100 tỷ đồng vào Netnam. Mới đây nhất là thương vụ FPT cùng công ty con là FPT Telecom dự định đầu tư 2.000 tỷ đồng mua lại 44% cổ phần của nhà mạng EVN Telecom để tham gia thị trường di động. VNSTEEL mua 85% cổ phần Nhà máy thép của Lilama Hà Nội. CTCP Lilama Hà Nội và Tổng công ty thép Việt Nam vừa thoả thuận về mua bán và sáp nhập với giá trị lên tới 579 tỷ đồng.VNSTEEL thông qua một pháp nhân mới để sở hữu 85% cổ phần chi phối đối với Nhà máy Thép mạ kẽm, mạ màu của Lilama Hà Nội tại Khu Công nghiệp Quang Minh (Mê Linh, Hà Nội). Với giá trị 579 tỷ đồng, giao dịch này là một trong những giao dịch M&A tiêu biểu của Việt Nam trong năm 2010.

Sự tăng trưởng tại VN hiện được coi là trái với xu hướng trầm lắng của thế giới. Theo ông nguyên nhân tại sao?

Thứ nhất, đầu tư tài chính, vàng hay thị trường bất động sản là các kênh truyền thống chiếm một phần lớn vốn. Nhưng gần đây sự biến động của các thị trường trên khiến các nhà đầu tư lớn chọn cho mình một kênh đầu tư mới là M&A.

Thêm vào đó, hạ tầng cơ sở của doanh nghiệp, hệ thống công nghệ cơ bản, hệ thống nhân lực nội bộ có sẵn không phải đào tạo mới; không mất thời gian chờ để thực hiện kinh doanh sản xuất. Ví dụ để xây dựng được một nhà máy quy mô tầm 20 triệu USD trở về phải mất 2 năm để xin thủ tục và xây dựng. Nhưng hình thức mua lại hoặc thôn tính (M&A) khiến nhà đầu tư rút ngắn khoảng cách đầu tư và đua bộ máy vào sản xuất, vận hành.

Bên cạnh đó, thương hiệu có sẵn và không mất thời gian xây dựng từ đầu; Hệ thống khách hàng có sẵn và việc cũng cố chăm sóc, xây dựng mạng lưới cũng dễ dàng hơn.

Ngòai ra, các hành lang pháp lý như Luật Doanh nghiệp 2005, Luật Đầu tư 2006 và Luật Chứng khoán 2007 xây dựng được một hành lang pháp lý minh bạch và công bằng hơn cho các nhà đầu tư. Đặc biệt môi trường đầu tư chung khiến các nhà đầu tư nước ngoài hứng thú hơn và đây là một kênh đầu tư thú vị, an toàn và minh bạch hơn chứng khoán hay các lĩnh vực khác.

Ở nước ngoài hoạt động này khá phổ biến và có từ rất lâu nhưng hoạt động M&A còn khá mới mẻ Việt Nam. Thực tế doanh nghiệp Việt Nam tham gia M&A cũng là những doanh nghiệp dẫn đầu và cũng có hiểu biết thấu đáo về loại hình đầu tư này. Đặc biệt thị trường M&A ở Việt Nam có các nhà đầu tư nước ngoài nhiều và họ đã khá quen với hình thức đầu tư này. Do vậy việc triển khai mua lại, hay thâu tóm các doanh nghiệp ở Việt Nam khá thuận lợi với họ. Việc khởi động một doanh nghiệp từ đầu sẽ khó khăn hơn ở Việt Nam so với việc mua lại doanh nghiệp để phát triển, khắc phục được rào cản giấy phép, hay giấy tờ pháp lý ở Việt Nam.

Hơn nữa, các lĩnh vực nhạy cảm mua lại đáng giá hơn làm mới. Việt Nam đã bắt đầu mở cửa các lĩnh vực dịch vụ như viễn thông, ngân hàng và tài chính, bảo vệ, phân phối, hay truyền thông. Việc mua lại hay thâu tóm của nhà đầu tư nước ngoài vào các doanh nghiệp Việt Nam sẽ khá thuận lợi vì đã có sẵn các giấy phép, điều kiện hay đòi hỏi pháp lý mà doanh nghiệp Việt Nam đã đáp ứng được.

Tuy nhiên, có một nguyên nhân dẫn đến đàm phán M&A ở VN không suôn sẻ là do việc không thể định giá đựoc chính xác doanh nghiệp, theo ông giải pháp cho vấn đề này là như thế nào?

Định giá là một giai đoạn trong xác định giá trị doanh nghiệp. Định giá gồm 2 phần chính là: giá trị doanh nghiệp vô hình và giá trị doanh nghiệp hữu hình. Việc thống kê các tài sản doanh nghiệp có, hay tính khấu hao, tính giá trị hiện tại… chủ yếu phụ thuộc vào kiểm toán và các chứng thư thẩm định giá. Tuy nhiên hoạt động kiểm toán và chứng thư thẩm định giá có giá trị tin cậy chưa cao, tính minh bạch của các hoạt động này còn nhiều điều phải xem xét.

Riêng về xác định giá trị vô hình sẽ liên quan đến hoạt động định giá thương hiệu. Trong khi đó hoạt động định giá thương hiệu hiện tại ở Việt Nam chưa có phương pháp cụ thể hay chưa có công cụ để định giá nên thường định giá vo.

Giải pháp thực hiện là cần phải xây dựng mô hình chuẩn về định giá thương hiệu doanh nghiệp và các tiêu chí đánh giá trong định giá thương hiệu. Quy định bắt buộc về hoạt động kiểm toán vốn, kiểm toán tài sản, và hoạt động thẩm định giá trong mua bán doanh nghiệp để xác định giá trị doanh nghiệp trước khi triển khai hoạt động M&A.

Ông dự đóan như thế nào về thị trường M&A tại Việt Nam trong 5-10 năm sắp tới?

Thị trường M&A của Việt Nam ảnh hưởng nhiều bởi thị trường M&A quốc tế. Bản chất của M&A là sự thay đổi dòng tiền đầu tư từ hình thức này (chứng khoán, vàng, bất động sản) sang hình thức khác. M&A cũng là một trong các hình thức thay đổi quan điểm sở hữu: trước đây sở hữu tài sản hữu hình: nhà cửa, vàng bạc, ….giờ chuyển dần sang hoạt động sở hữu giấy tờ có giá trị ngang tiền. Các quan hệ xác nhận về giấy tờ có giá khiến ta sở hữu tài sản dễ dàng hơn qua giấy tờ này: cổ phiếu, trái phiếu, giấy tờ có giá trị như tiền.

Bởi vậy, với thị trường M&A Việt Nam, khi các nhà đầu tư nước ngoài đưa làn sóng M&A và hình thức tư duy thay đổi sở hữu vào Việt Nam thì mặc nhiên nó sẽ phát triển mạnh và dần trở nên chuyên nghiệp hơn. Theo số liệu sơ bộ của Pricewaterhouse Coopers và Thomson Reuters cho thấy sự tăng trưởng lớn mạnh của hoat động này ở Việt Nam. Kỳ vọng năm 2011 các thương vụ M&A tại Việt Nam sẽ đạt mức phát triển vượt bậc và là kênh đầu tư thú vị.

Giang Tú