Cửa vẫn rộng cho XK sang Nhật sau thảm họa

Các doanh nghiệp nên linh hoạt khi xuất khẩu sang Nhật Bản sau khi thảm họa động đất – sóng thần và hạt nhân xảy ra, ông Võ Thanh Hà - Trưởng phòng Đông Bắc Á - Vụ Châu Á Thái Bình Dương (Bộ Công Thương) đã đưa ra lời khuyên như vậy trong buổi đối thoại trực tuyến về xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản diễn ra mới đây.

Nhật Bản có truyền thống tiêu thụ thủy sản lớn trong khi vùng biển bị ảnh hưởng rộng nên nguồn thủy sản nhập khẩu sẽ có cơ hội tăng mạnh.

Thưa ông, thảm hoạ động đất sóng thần xảy ra ngày 11/3 có ảnh hưởng như thế nào đến xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường này?

Độ ảnh hưởng của thảm hoạ động đất – sóng thần ngày 11/3 là thảm họa lớn nhất kể từ sau chiến tranh thế giới thứ 2, ảnh hưởng mạnh đến nền kinh tế, sản xuất của nhật Bản, do đây là vùng có nhiều công ty sản xuất, các vùng sản xuất nông nghiệp, nhiều cảng cá lớn. Ảnh hưởng này kéo theo các ảnh hưởng của nhà máy điện hạt nhân, gây thiếu điện lên đến khoảng 25% nhu cầu.

Thảm hoạ này có một số tác động đến Việt Nam như làm giảm khả năng thanh toán của các công ty. Ví dụ, các công ty sản xuất về phụ tùng sẽ đình trệ không cung cấp cho các công ty Việt Nam, ngược lại việc nhập khẩu chi tiết cũng tạm ngừng. Nhu cầu có khả năng thanh toán giảm kết hợp với tâm lý tiết kiệm, dự phòng trong tiêu dùng tăng làm mức tiêu thụ hàng tiêu dùng (dệt may, giày dép, thủy hải sản) sẽ giảm. Trong ngắn hạn, nhu cầu nguyên, nhiên vật liệu phục vụ sản xuất cũng sẽ bị tác động do sản xuất suy giảm. Tuy nhiên, trong khoảng 1 năm sau khi thảm họa hạt nhân được kiểm soát, cơ hội tăng xuất khẩu của Việt Nam là thuận lợi.

Mặt hàng nào đang có nhiều tiềm năng sau thảm họa tại Nhật Bản?

Nhóm hàng tiêu dùng sẽ có thị trường, đặc biệt là nhóm nông, thủy sản do chuyển hướng sang tiêu dùng hàng an toàn tránh rủi ro với hàng có xuất xứ trong khu vực bị nhiễm xạ. Nhật Bản có truyền thống tiêu thụ thủy sản lớn trong khi vùng biển bị ảnh hưởng rộng nên nguồn thủy sản nhập khẩu sẽ có cơ hội tăng mạnh. Với nhóm hàng may mặc, theo thống kê hiện tại ít bị ảnh hưởng, thời gian tới người tiêu dung sẽ chủ yếu mua những mặt hàng vừa phải không quá đắt, đây sẽ là cơ hội cho mặt hàng may mặc tương đối vừa phải của Việt Nam.

Hơn nữa, hàng xuất khẩu của Việt Nam, nhất là hàng tiêu dùng, nằm ở phân nhóm trung bình và thấp, nên số lượng khách hàng lớn và khả năng bị tác động do giảm chi tiêu không nhiều. Kinh nghiệm của khủng hoảng kinh tế thế giới năm 2008-2009 cũng đã minh chứng cho điều này.

Đối với nhóm nguyên, nhiên vật liệu phục vụ sản xuất, khi quá trình tái thiết bắt đầu diễn ra, nhu cầu đối với những nhóm hàng phục vụ xây dựng, khôi phục hạ tầng và năng lực sản xuất sẽ tăng cao, đặc biệt là những nhóm hàng thiết yếu, ta đã từng cung cấp có uy tín tại Nhật Bản như than đá, dây cáp điện, linh kiện điện tử, sản phẩm cao su.

Như vậy, cơ hội đối với xuất khẩu là thuận lợi, bao gồm cả cơ hội đối với nhóm hàng xuất khẩu truyền thống của ta và cơ hội với một số nhóm hàng mới (ví dụ nhóm hải sản mới ngoài tôm).

Bộ Công Thương đã có những động thái gì để giảm thiểu những ảnh hưởng tiêu cực cũng như hỗ trợ các doanh nghiệp xuất khẩu sang Nhật Bản từ sau thảm hoạ trên?

Ngay sau khi thảm hoạ xảy ra, Bộ Công thương đã thực hiện chỉ đạo của Chính phủ là phối hợp với các Bộ kiểm tra phóng xạ đối với hàng từ Nhật Bản. Bộ cũng đã Có công văn hướng dẫn cho các doanh nghiệp Việt Nam. Về phía Vụ châu Á Thái Bình Dương sẽ liên tục cập nhật thông tin cả về rủi ro và cơ hội để thông tin tới DN.

Một số doanh nghiệp trong nước đã chịu thiệt hại nặng nề vì đã chuyển hàng nhưng đối tác không thanh toán được do thảm hoạ, ông có lời khuyên gì cho các doanh nghiệp nói trên giảm thiểu thiệt hại?

Trường hợp doanh nghiệp đã xuất hàng sang Nhật hoặc đã nhập cảng và làm thủ tục hải quan nhưng do Công ty ở Nhật bị động đất nay không có tiền thanh toán, theo Luật Nhật Bản, nếu đối tác của công ty đã giao dịch là Chi nhánh (không phải là pháp nhân độc lập) thì có thể yêu cầu công ty mẹ bồi thường. Nếu đối tác đó là công ty con (pháp nhân độc lập) thì phải điều tra xem Công ty con này đã có Thỏa thuận với Công ty mẹ về trách nhiệm đối với các khoản nợ của Công ty con như thế nào. Thông thường, đối với các công ty vừa và nhỏ, công ty mẹ sẽ không có trách nhiệm đối với khoản nợ của công ty con.

Bên cạnh đó, có thể chuyển hàng cho một đối tác khác (chẳng hạn như Hàn Quốc) nhằm giảm thiệt hại. Tuy nhiên, công ty này có thể xuất khẩu sang nước thứ ba được nếu hai bên không có thỏa thuận riêng về việc hạn chế đối tượng khách hàng trước khi thực hiện hợp đồng và phía nước thứ ba không cấm nhập khẩu mặt hàng đó. Ngoài ra, cần lưu ý thêm một số quy định mới của nước thứ ba về việc kiểm tra phóng xạ đối với hàng nhập khẩu từ Nhật Bản (đối với thực phẩm nhập khẩu từ vùng bị nhiễm phóng xạ của Nhật Bản…)

Những khó khăn mà doanh nghiệp VN thường mắc phải khi tiếp cận thị trường Nhật Bản từ trước đến nay là gì?

Đầu tiên là khó khăn về tập quán kinh doanh, ngôn ngữ của người Nhật ảnh hưởng tới việc nắm bắt thông tin cho DNVN. Sau đó là hàng rào về vệ sinh an toàn thực phẩm của Nhật Bản rất khắt khe, nhiều DNVN đều khẳng định là hàng đạt tiêu chuẩn vệ sinh thực phẩm của Việt nam nhưng khi xuất sang đều bị trả lại. Một số tiêu chuẩn kỹ thuật của người Nhật khác biệt với các tiêu chuẩn quốc tế. Nhiều doanh nghiệp Việt nam không khảo sát trước thị trường nên không biết trước hệ thống phân phối tại Nhật rất phức tạp. Giá cả tại Nhật cũng đắt đỏ, chi phí taxi, khách sạn ăn uống rất cao.

Hương Ly