13:05:51 | 20/9/2012
Vừa qua, tại Hà Nội, Chương trình phát triển LHQ đã tổ chức Hội thảo tham vấn về chủ đề: “Cải cách chính sách đất đai: Các vấn đề xã hội và giới”. Theo đại diện nhóm nghiên cứu “ Tiếp cận đất đai của phụ nữ trong xã hội Việt Nam đương đại” trình bày tại hội thảo, hiện nay phụ nữ chưa thực sự có cơ hội tiếp cận đất đai ngang bằng so với nam giới.
Theo bà Nguyễn Thị Phương Châm, đại diện nhóm nghiên cứu, các gia đình ở thành phố lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng có diện tích đất ở trung bình thấp nhất. Với các tỉnh thuộc Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long, các gia đình ở địa bàn nông thôn thường có sở hữu nhiều hơn một mảnh đất, các mảnh đất còn lại thường là đất vườn, đất ruộng, đất nuôi trồng thuỷ sản … Ở tất cả các địa bàn khảo sát, nam giới có mạng lưới xã hội rộng hơn nữ giới.
Theo nghiên cứu, tỷ lệ phụ nữ đứng tên chủ quyền đất ở và các loại đất khác thấp hơn so với nam giới, ở nông thôn thấp hơn ở đô thị; Tỷ lệ hộ gia đình ở đô thị thực hiện việc đưa tên cả hai vợ chồng vào giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cao hơn hẳn so với tại các địa bàn nông thôn. Việc chia sẻ quyền quyết định giữa vợ chồng trong các giao dịch đất đai phổ biến hơn tại các địa bàn đô thị. Trong mọi quan hệ, vai trò quyết định của phụ nữ ở nông thôn là thấp nhất.
Theo bà Châm, về mặt lý thuyết, luật thừa kế của Việt
Luật nêu rõ rằng di chúc của bố mẹ là vấn đề ưu tiên và thứ tự của việc thừa kế chỉ được đưa ra áp dụng khi người quá cố không để lại di chúc, song thực tế di chúc của các gia đình thường không xem xét đến sự bình đẳng giới mà dựa trên những yếu tố như: ưu tiên nam giới, thực hành phong tục, hoàn cảnh cá nhân và nối dõi.
Thực tế, theo nhóm nghiên cứu, nhiều vụ án mà hội đồng xét xử dựa vào khuôn mẫu và thực hành địa phương để đưa ra quyết định, áp đặt một khuôn mẫu của sự công bằng mang tính phân chia dựa vào lý và tình cảm trong việc áp dụng luật, đề cao sự thương thỏa. Do luật đất đai mang tính chung, phổ quát nên khi thực hành trong các bối cảnh khác nhau vô hình chung tạo ra lực loại trừ phụ nữ ra khỏi sự hưởng lợi.
Đặc biệt, theo nghiên cứu, hiện có sự chênh lệch về quyền lực trong mối quan hệ giữa những người làm đại diện pháp luật và người dân có thắc mắc liên quan đến đất đai khiến phụ nữ rất khó tiếp cận được với các quyền lợi của họ.
Mặt khác, các thủ tục hành chính liên quan chưa thật thuận tiện và không khuyến khích được phụ nữ gia tăng sự gắn kết với các cơ quan pháp luật để đảm bảo quyền lợi.
Theo bà Châm, những nỗ lực của nhà nước và truyền thông trong việc đẩy mạnh bình đẳng giới trong thời gian qua như: quy định đưa tên hai vợ chồng vào giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, các hoạt động tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức về bình đẳng giới, sự đa dạng của các kênh truyền thông, cung cấp thông tin… đã làm gia tăng khả năng tiếp cận bình đẳng của phụ nữ đối với đất đai.
Tuy nhiên, để hướng tới sự bình đẳng hơn nữa, VN cần tăng cường công tác truyền thông một cách hiệu quả thông qua việc đổi mới cách thức và nội dung tuyên truyền. Mặt khác, nên cân nhắc những khác biệt về phong tục, giới, quan hệ xã hội, đặc tính vùng,…trong các văn bản hướng dẫn thực thi luật đất đai thay vì việc dùng luật như là một hệ thống cho tất cả.
Bên cạnh đó, theo ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm Tư vấn chính sách nông nghiệp, Viện Chính sách và Chiến lược phát triển NNNT, đất là tài sản đặc biệt chỉ có thể sử dụng và khai thác có hiệu quả nhờ vào sự quản lý và đầu tư ổn định, lâu dài từ thế hệ này sang thế hệ khác. VN cần chấm dứt việc "hy sinh" đất nông nghiệp nông thôn để phục vụ công nghiệp hóa, đô thị hóa mà nên phát triển cân đối giữa các ngành, vùng dựa trên lợi thế so sánh, phát huy tối đa khả năng liên kết giữa các ngành để tăng năng lực cạnh tranh quốc gia, định hướng giãn phát triển công nghiệp, đô thị về nông thôn và tăng dần đầu tư cho nông nghiệp nông thôn hơn nữa.
Mai Anh
English
