Hướng tới một GMS năng động, phát triển

Mới đây, tại Hà Nội, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) phối hợp cùng Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) đã tổ chức Hội thảo Khung đầu tư chiến lược và đầu tư vùng thuộc Chương trình hợp tác kinh tế Tiểu vùng Mê Công mở rộng (GMS). Hội thảo là dịp để các chuyên gia kinh tế của ADB đưa ra khung chiến lược và khung đầu tư mới GMS cho giai đoạn 2012 – 2020, theo đó nội dung quan trọng là nhấn mạnh đến chiến lược cốt lõi để tạo bước đột phá cho chương trình GMS.

Được biết Sáng kiến Hợp tác kinh tế tiểu vùng Mê Công mở rộng (GMS) được khởi xướng năm 1992 bởi Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB). Các nước thành viên của tiểu vùng Mê Công mở rộng gồm Campuchia, Lào, Myanmar, Thái Lan, Việt Nam, Trung Quốc (với 2 tỉnh đại diện là Vân Nam và Quảng Tây). Theo các nhà sáng lập chương trình Hợp tác GMS nhằm mục tiêu thúc đẩy, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế có lợi giữa các nước trong khu vực, nhằm mục tiêu đưa tiểu vùng Mê Công mở rộng nhanh chóng trở thành vùng phát triển nhanh và thịnh vượng ở Đông Nam Á. Ngoài ra, Hợp tác GMS cũng được đánh giá là hợp tác hiệu quả nhất ở các cơ chế hợp tác Tiểu vùng Các sáng kiến và hoạt động trong chương trình GMS tập trung vào 9 lĩnh vực chính bao gồm: Giao thông vận tải, Năng lượng, Môi trường, Du lịch, Bưu chính Viễn thông, Thương mại, Đầu tư, Phát triển Nguồn nhân lực, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

Theo các số liệu thống kê đến cuối năm 2012, ADB đã cung cấp 5,5 tỷ USD vốn vay và viện trợ không hoàn lại để hỗ trợ cho các dự án trong Chương trình GMS. Trong đó, Việt Nam tiếp nhận 2,3 tỷ USD và hưởng 136 dự án hỗ trợ kỹ thuật khu vực với trị giá 275 triệu USD. Những hỗ trợ từ ADB tập trung vào mạng lưới giao thông, hành lang kinh tế, kết nối điện, phát triển du lịch, kiểm soát bệnh truyền nhiễm và phòng chống HIV/AIDS, an ninh lương thực, bảo vệ môi trường… Với các lĩnh vực chiến lược được ADB hỗ trợ nêu trên, GMS đã cho thấy những tiến bộ vượt bậc chủ yếu trong hạ tầng cứng (giao thông, năng lượng và viễn thông); có tiến bộ về hạ tầng mềm (bao gồm những thuận lợi trong giao thông và thương mại); ngoài ra, còn có những thay đổi quan trọng về du lịch, thích ứng với biến đổi khí hậu, chương trình môi trường… Tuy nhiên, cũng theo nhìn nhận của các chuyên gia kinh tế ADB, do đặc thù là một liên kết mở với sự có mặt của nhiều quốc gia, trải rộng trên diện tích lớn nên đến thời điểm hiện tại mạng lưới hạ tầng giao thông vẫn chưa được kết nối hoàn chỉnh và thiếu tính hỗ trợ. Cụ thể, các phương thức giao thông kết nối ở GMS chỉ mang tính tương đối. Vẫn tập chung chủ yếu trong việc khai thác và phát triển giao thông đường biển. Còn các loại hình giao thông khác chưa thực sự phát huy hiệu quả.

Theo khuyến cáo, xét theo hành lang kinh tế, GMS gồm 3 hành lang: Hành lang kinh tế Bắc - Nam (đi qua các nước Trung Quốc, Việt Nam, Lào, Myanmar và Thái Lan); Hành lang kinh tế Đông Tây (đi qua các nước Việt Nam, Lào, Thái Lan và Myanmar); Hành lang kinh tế phía Nam (đi qua Việt Nam, Campuchia, Thái Lan). Những hành lang kinh tế này là các tuyến đường quốc lộ và là một phần của các hành lang vùng. Bên cạnh kết nối từ điểm đầu tới điểm cuối của hành lang, sự kết nối dọc suốt hành lang và khu vực xung quanh hành lang cũng được đánh giá có vai trò rất quan trọng. Chính từ những thuận lợi “giao thông bộ” này các nước GMS cần tăng cường hơn nữa sự liên kết để tạo ra sự phát triển giao thông toàn diện cả đường biển lẫn đường bộ. Từ đó, tạo tiền đề cho phát triển kinh tế thương mại – đầu tư. Ngoài ra, các nước GMS cũng cần có các chiến lược dài hạn cho phát triển đô thị, hạ tầng đa ngành, các cụm công nghiệp, dịch vụ hậu cần tạo thuận lợi cho giao thông, thương mại, đầu tư tư nhân…

Trong khuôn khổ Chương trình khung chiến lược giai đoạn 2012 – 2022, ADB mong muốn các nước GMS sẽ hướng đến hình thành cho được một Tiểu vùng Mê Công hội nhập, thịnh vượng và bình đẳng hơn. Theo đó, chương trình hành động của GMS giai đoạn 2012 – 2022 sẽ tập trung vào các mục thiết thực như: Tạo môi trường chính sách thuận lợi và liên kết hạ tầng hiệu quả, tạo thuận lợi cho thương mại, đầu tư, du lịch và các loại hình hợp tác kinh tế xuyên biên giới khác; phát triển nguồn nhân lực và kỹ năng; đảm bảo phát triển bền vững và bình đẳng, các vấn đề môi trường và xã hội được quan tâm đầy đủ trong quá trình hoạch định và thực hiện Chương trình GMS. Ngoài ra, để đáp ứng các nhu cầu phát triển cũng như thay đổi của nền kinh tế của từng quốc gia trong GMS, các chuyên gia kinh tế ADB cũng đưa ra một số điều chỉnh ở một số lĩnh vực. Trong đó, mục tiêu chính sẽ tập trung nhiều hơn vào hạ tầng mềm để bổ trợ cho hạ tầng cứng; lựa chọn ưu tiên kỹ hơn giữa các ngành; tăng cường liên kết với chương trình hội nhập khu vực; chú ý nhiều hơn đến phối hợp đa ngành và liên kết liên ngành; tái cân đối sự chú ý và nguồn lực giữa các ngành để nâng cao hiệu quả và tác động chung; liên kết chặt chẽ hơn giữa kế hoạch quốc gia của các nước GMS và các ưu tiên khu vực…

Theo ông Hoàng Viết Khang, Vụ trưởng Vụ Kinh tế đối ngoại, Bộ KH&ĐT, Điều phối viên quốc gia nhận định, trong kế hoạch phát triển 10 năm tới của GMS nên tập trung kết nối hành lang giao thông của Tiểu vùng, quốc gia để kết nối vào các trục hành lang giao thông (cũng chính là những trục hành lang kinh tế) chung của GMS. Các nhánh của hành lang kinh tế Tiểu vùng nếu có kết nối tốt với trục hành lang giao thông chung này sẽ làm tiền đề và tạo đà phát triển đồng bộ, hiệu quả hơn nhiều lĩnh vực khác của Chương trình GMS.

Anh Phương