Tâm – Tài – Tầm người làm báo

Lâu nay, ngành báo chí Việt Nam vẫn thường chỉ quen quyết liệt với các vấn đề xã hội mà quên quyết liệt với chính “miếng cơm manh áo” của mình. Cùng với đó là việc nhìn lại mình với chuyện tâm, tài, tầm của người cầm bút.

Trong lịch sử báo chí Việt Nam, từ những năm 60 thế kỉ 19 đã có một số báo lần lượt ra đời tại Sài Gòn, Hà Nội và một vài địa phương khác. Những năm đầu thế kỷ 20, hàng loạt tờ báo được xuất bản, tập hợp nhiều nhà văn, nhà báo, nhà trí thức theo từng nhóm nhỏ nhưng có các khuynh hướng chính trị khác nhau. Đến ngày 21.6.1925, tại Quảng Châu (Trung Quốc), báo “Thanh niên” do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập, ra mắt số đầu tiên thì dòng báo chí cách mạng Việt Nam mới bắt đầu hình thành. Mốc thời gian đó tính đến nay tròn 88 năm.

Sự bùng nổ của báo chí về số lượng đầu báo in, số lượng kênh truyền hình, cũng như loại hình báo mạng và báo di động, được coi là loại hình báo chí thứ 5, đã phục vụ xã hội tốt hơn, với thông tin đa chiều. Báo chí đã đi sâu vào thực tiễn đời sống, có thể nói là mọi ngóc ngách của đời sống. Báo chí đã thể hiện rõ quan điểm bảo vệ và phát huy bản sắc, truyền thống văn hóa dân tộc, tuyên truyền cổ vũ toàn dân phát huy có chọn lọc nền văn hóa tiên tiến của các nước trên thế giới, góp phần nâng cao dân trí, ngăn chặn văn hóa xấu. Báo chí đã tổ chức khơi dậy và biến nhiều hoạt động xã hội từ thiện trở thành phong trào của toàn xã hội. Đó là những mặt được.

Bên cạnh những cái được ấy, báo chí cũng bộc lộ nhiều vấn đề. Sự chuyển biến quá nhanh của đời sống kinh tế, của công nghệ thông tin, cũng như các loại hàng hóa thông thường khác, báo chí lâm vào tình trạng vạn người bán, trăm người mua. Và tình trạng hàng nhái cạnh tranh hàng thật cũng tương tự các loại hàng hóa khác. Những tờ báo đúng tôn chỉ mục đích, đứng đắn, nghiêm ngắn… thì sụt giảm số lượng, sống chật vật. Còn những tờ báo bày bán được ở sạp nửa chính thống nửa lá cải, hoặc chính xác là lá cải.

Lãnh đạo Bộ Thông tin và Truyền thông từng nghiêm khắc vạch “tội” của báo chí, đó là: Thông tin không đúng với tôn chỉ, mục đích, không đúng đối tượng phục vụ đã được quy định trong giấy phép. Đây là khuyết điểm lớn nhất, kéo dài nhất, trong đó trách nhiệm trước hết là cơ quan báo chí, cơ quan chủ quản báo chí và cũng phải nói đến sự thiếu kiên quyết của cơ quan quản lý Nhà nước về báo chí. Không ít báo đưa thông tin thiếu nhạy cảm về chính trị, không phù hợp với lợi ích của đất nước, của nhân dân, không phù hợp định hướng thông tin. Đây là dạng sai phạm có tác động xấu đến dư luận xã hội, là kẽ hở để báo chí nước ngoài, các trang tin điện tử của các thế lực chống đối lợi dụng để xuyên tạc.

Giờ đây lật giở nhiều tờ báo, xem lướt qua báo mạng, phổ những thông tin thiếu thẩm mỹ, vô bổ, có lúc còn mang tính săm soi, chuyện đời tư, hình ảnh hớ hênh của nghệ sĩ, người mẫu trong và ngoài nước. Tiếp đến là chuyện vụ án với thông tin rung rợn câu khác, miêu tả quá tỉ mỉ, chi tiết các hành vi tội ác, gây cảm giác nặng nề, u ám trong đời sống xã hội có xu hướng không giảm.

Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Việt Nam - ông Đỗ Quý Doãn từng thẳng thắn chỉ ra những nguyên nhân của tình trạng trên: Trong bối cảnh kinh tế suy giảm, báo chí có nhiều khó khăn, vì chạy theo lợi nhuận không ít cơ quan báo chí coi nhẹ tính định hướng, giáo dục của báo chí, vi phạm các quy định của pháp luật, làm ảnh hưởng không tốt đến chất lượng báo chí.

Tự soi lại mình như vậy, những nhà báo chân chính cũng thấy quá nhiều thiệt thòi. Thù lao của xã hội chưa tương xứng với hoạt động nghề nghiệp vất vả và đòi hỏi cống hiến.

Những ngày gần đây, đồng loạt các Bộ, ban, ngành, các cơ quan nhà nước và UBND các tỉnh, thành phố đều nhận được thông báo 1432/BTTTT-PTTH&TTĐT của Bộ Thông tin và Truyền thông cảnh báo về sự việc các trang web “đội lốt” các cơ quan báo chí gây hiểu nhầm.

Nhìn lại chặng đường đã qua của ngành báo chí Việt Nam, chúng ta phải khẳng định rằng, tâm sáng chính là yêu cầu nổi bật của đạo đức nhà báo, nó là khởi điểm và quan trọng bậc nhất trên con đường chiến đấu bằng ngòi bút và lao động sáng tạo của một nhà báo. Vượt lên tất cả mọi sự cám dỗ, làm báo trong cơ chế thị trường, mỗi nhà báo phải luôn tự rèn luyện, tự soi lại mình, tự xác định cho mình những “ba-ri-e” vô hình mà mình không thể vượt qua.

Lê Minh