Tăng cường công tác thống kê nhà nước

Mới đây, tại Hà Nội Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) đã tổ chức Hội thảo về Dự thảo Dự án sửa đổi Luật Thống kê. Thông qua hội thảo lần này, Bộ Kế hoạch và Đầu tư muốn nhấn mạnh tầm quan trọng của công tác thống kê, một trong những công cụ quản lý vĩ mô quan trọng, có vai trò cung cấp thông tin thống kê một cách trung thực, khách quan, chính xác, đầy đủ, kịp thời phục vụ các cơ quan nhà nước trong việc đánh giá, dự báo tình hình, hoạch định chiến lược, chính sách xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và đáp ứng nhu cầu thông tin thống kê của các tổ chức, cá nhân khác ở trong và ngoài nước.

Công cụ quản lý kinh tế quan trọng

Khẳng định vai trò quan trọng của công tác thống kê, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch - Đầu tư Đào Quang Thu nhấn mạnh, trong giai đoạn nền kinh tế trong nước và thế giới có nhiều biến động như hiện nay. Các con số kinh tế luôn “nhảy múa”, biến thiên không ngừng, khiến các nhà hoạch định chính sách không khỏi đau đầu. Do đó, nếu làm tốt nhiệm vụ thống kê và công tác thống kê sẽ khiến các nhà làm luật, quản lý sẽ có được cái nhìn bao quát toàn cảnh, dự báo được tình hình từ đó có được sách lược điều hành nền kinh tế một cách tốt và hiệu quả nhất. Tuy nhiên, để đáp ứng nhu cầu “cao cấp” này việc sửa đổi, bổ sung Luật Thống kê là cần thiết, cần xác định cụ thể hơn vị trí của công tác thống kê. Bên cạnh đó, cần nhấn mạnh và quy định rõ hơn tính độc lập của hoạt động thống kê bằng cách mở rộng quy định về quyền được độc lập và khả năng bảo đảm tính độc lập này. Điều này, cũng đã được thực tiễn chứng minh, kể từ khi có Luật Thống kê ra đời có đóng góp vai trò hết sức quan trọng trong sự phát triển của ngành Thống kê, góp phần tích cực vào quá trình xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Những kết quả đáng ghi nhận mà ngành Thống kê Việt Nam đã đạt được trong thời gian qua khẳng định ý nghĩa to lớn và tầm quan trọng đặc biệt của Luật Thống kê đối với quá trình đổi mới hệ thống Thống kê Việt Nam.

Song không dừng lại ở những thành quả đã đạt được, trong xu thế hội nhập và phát triển sâu rộng như hiện nay, ngành Thống kê nói chung và hệ thống thống kê nhà nước nói riêng cần tiếp tục hoàn thiện để tiếp cận với các chuẩn mực quốc tế và phù hợp hơn với điều kiện kinh tế - xã hội đặc thù của đất nước, đặc biệt là trong bối cảnh Việt Nam chính thức ra nhập WTO và đẩy mạnh tiến trình hội nhập ngày càng sâu rộng vào nền kinh tế thế giới, ông Thu nói.

Ông Nguyễn Văn Luyện, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê, Tổ trưởng Tổ Biên tập Luật Thống kê sửa đổi, khẳng định việc sửa đổi, bổ sung Luật Thống kê lần này nhằm mục đích tăng cường môi trường pháp lý cho hoạt động thống kê, nhằm nâng cao chất lượng công tác thống kê ở nước ta phù hợp với định hướng nêu tại Chiến lược phát triển Thống kê Việt Nam giai đoạn 2011 – 2020 và tầm nhìn đến 2030. Theo đó, Luật Thống kê sửa đổi dự kiến sẽ tập trung vào một số vấn đề chính như mở rộng phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng, nhất là làm rõ đối tượng cung cấp thông tin là các cơ quan trong bộ máy nhà nước và những loại hình kinh tế mới hình thành. Sửa đổi, bổ sung cả về kết cấu cũng như những nội dung không phù hợp liên quan đến phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng hoạt động thống kê, tổ chức thống kê, quản lý nhà nước về thống kê, thanh tra thống kê”, ông Liệu khẳng định.

Ngoài ra, cũng theo ông Liệu, muốn làm tốt công tác thống kê chúng ta cần xác định rõ và tiếp tục nâng cao vị trí pháp lý của hệ thống tổ chức thống kê tập trung, bảo đảm các nguyên tắc trong hoạt động thống kê, đặc biệt là tính độc lập, khách quan về chuyên môn nghiệp vụ. Bổ sung một số quy định và làm rõ hơn về thẩm quyền của cơ quan Trung ương trong việc thẩm định về chuyên môn nghiệp vụ; công bố số liệu thuộc Hệ thống chỉ tiêu thống kê quốc gia. Về mặt quản lý nhà nước cần tăng cường và làm rõ trách nhiệm về công tác thống kê trên địa bàn giữa Bộ, ngành được giao nhiệm vụ thống kê với UBND cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Tăng cường tính độc lập

Các đại biểu tham dự hội thảo cũng đồng nhất quan điểm về nội dung sửa đổi chủ yếu trong trong Dự thảo Luật cũng được Ban soạn thảo Dự án Luật Thống kê (sửa đổi) giới thiệu tại Hội thảo. Cụ thể, Dự thảo mở rộng phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng, nhất là làm rõ đối tượng cung cấp thông tin là các cơ quan trong bộ máy nhà nước và những loại hình kinh tế mới hình thành. Tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước về công tác thống kê; làm rõ trách nhiệm quản lý nhà nước về thống kê trên địa bàn giữa Bộ, ngành được giao nhiệm vụ thống kê với UBND cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Bổ sung các quy định liên quan đến cơ chế điều phối thông tin thống kê giữa Tổng cục Thống kê với các Bộ, ngành. Tăng cường phát triển và ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông cho hoạt động thống kê. Bổ sung hoạt động dịch vụ thống kê…

Tuy nhiên, các đại biểu cũng nêu chú ý thực tế về tiến độ thực hiện đã chậm so với kế hoạch đề ra. Theo đó có nhiều nguyên nhân, song trọng tâm vẫn là sự quan tâm sửa đổi Luật Thống kê còn hạn chế ở các cấp, các ngành nên văn bản xin ý kiến do Tổng cục Thống kê gửi đi song sự phản hồi hoặc không có, hoặc chậm, hoặc có nhưng ý kiến sơ sài, khó tiếp thu. Sự tham gia của một số thành viên Ban soạn thảo và Tổ Biên tập Luật Thống kê sửa đổi còn hạn chế. Một số quan điểm và định hướng lớn, đặc biệt là vấn đề nhấn mạnh tính độc lập của hoạt động thống kê đang còn nhiều ý kiến khác nhau khi đưa ra thảo luận với đại diện cấp Vụ và chuyên viên các Bộ, ngành. Điều này cũng gây lúng túng cho Tổ biên tập khi tổng hợp để báo cáo Thứ trưởng thường trực kiêm Trưởng Ban soạn thảo.

Ông Đào Ngọc Lâm, chuyên gia tư vấn trong nước dự án UNDP, thẳng thắn chỉ ra ở Dự thảo lần 4 Luật Thống kê (sửa đổi), cần bổ sung đầy đủ hơn vai trò, cũng như xác định cụ thể hơn vị trí của công tác thống kê. Bên cạnh đó, cần nhấn mạnh và quy định rõ hơn tính độc lập của hoạt động thống kê bằng cách mở rộng quy định về quyền được độc lập và khả năng bảo đảm tính độc lập này.

Phân tích ở khía cạnh khoa học, ông Võ Trí Thành, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương lưu ý, để Luật Thống kê mang tính khái quát và cụ thể, cần chú ý dưới góc độ về bộ máy, quy trình, sự phối hợp. Bên cạnh đó, ông Võ Trí Thành cũng nhấn mạnh về tính chính thống của cơ quan thống kê, tính minh bạch, quyền tiếp cận và tính xác thực của thông tin thống kê.

Riêng về mảng dịch vụ thống kê, ông Tomas P.Africa, Chuyên gia tư vấn quốc tế Dự án UNDP cho rằng, thống kê nhà nước là hàng hóa được ngân sách nhà nước tài trợ để sản xuất. Người sử dụng sản phẩm thống kê chỉ phải trả những khoản chi phí trực tiếp liên quan đến sự phân phối. Do vậy, ông Tomas P.Africa đề xuất cần xác định bộ bảng biểu được lập trong thực tế trước cuộc tổng điều tra và điều tra. Những bảng số liệu thống kê này sẽ lập làm hàng hóa công. Những kết quả khác có thể làm hàng hóa tư hoặc hàng hóa trị trường và việc tiếp cận phải tính phí./.

Anh Phương