Nâng cao giá trị hạt gạo Việt Nam

Theo dự báo của các chuyên gia trong ngành nông nghiệp nhận định, 2010 được nhận định là năm vàng của các nước xuất khẩu gạo trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, trên thực tế kết quả tổng kết qua 6 tháng đầu năm cho thấy, xuất khẩu gạo Việt Nam đã bị giảm sút cả chất lượng và giá cả.

Theo thông tin từ Hiệp hội Lương thực Việt Nam tính đến hết tháng 6, Việt Nam đã xuất khẩu được hơn 3,5 triệu tấn gạo đạt kim ngạch hơn 1,3 tỷ USD. Từ con số trên, so với cùng kỳ năm 2009, lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam đã giảm đến 5% khối lượng. Điểm đáng báo động là hiện giá gạo của Việt Nam đang có dấu hiệu giảm sút nghiêm trọng. Theo con số thống kê, nếu giá gạo loại 5% tấm tại thời điểm tháng 12/2009 là 517 USD/tấn thì đến tháng 5/2010 đã giảm xuống còn 358 USD/tấn (giảm 30,75%); giá gạo loại 25% tấm tại thời điểm tháng 12/2009 là 466 USD/tấn đã giảm xuống còn 335 USD/tấn tại thời điểm tháng 5/2010 (giảm 28,11%).

Theo ông Trịnh Văn Tiến, chuyên gia về ngành hàng lúa gạo, Trung tâm Thông tin Phát triển Nông nghiệp Nông thôn, thuộc Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển Nông nghiệp Nông thôn, nguyên nhân của tình trạng này là do dự báo về thị trường lúa gạo thế giới đã có nhiều sự thay đổi. Căn cứ để đưa ra nhận định trên là do quan hệ cung – cầu trên thị trường hiện nay có nhiều biến chuyển đặc biệt. Theo dự báo của Bộ Nông nghiệp Mỹ, mới được công bố một số nước là nguồn tiêu thụ gạo lớn trên thế giới đang có xu hướng “được mùa”. Trong đó, Ấn Độ một trong những nước có sản lượng nhập khẩu gạo lớn trên thế giới trong nhiều năm qua, thì trong năm 2010 đang có nhiều dấu hiệu hạn chế lượng gạo nhập khẩu. Mới đây, thông tin từ Chính phủ Ấn Độ cho thấy sản lượng gạo vụ mùa quan trọng nhất trong năm (Kharif) hiện đang trong giai đoạn thu hoạch rộ sẽ tăng 2,2 triệu tấn. Bên cạnh đó, diện tích lúa mì vụ hè của nước này tăng 2,29 triệu ha, đạt kỷ lục 27,85 triệu ha, đưa sản lượng lúa mì lên kỷ lục 80,85 triệu tấn.

Chính vì những lý do nêu trên, mặc dù từ đầu năm Chính phủ Ấn Độ đã tác động để nhập khẩu từ các nước bạn hàng truyền thống như Indonesia, Việt Nam, Thái Lan, nhưng do tình hình lúa gạo trong nước “được mùa” nên hiện tại thì các doanh nghiệp Ấn Độ đã không còn mặn mà việc nhập khẩu gạo như trước. Các nguyên nhân trên làm cho việc các nước có tiềm năng xuất khẩu gạo như Việt Nam dự tính Ấn Độ sẽ nhập khẩu khoảng 2-3 triệu tấn, thậm chí 5 triệu tấn gạo trong năm nay đang ngày càng trở nên vô vọng, triển vọng giá gạo thế giới tiếp tục duy trì ở mức cao như các chuyên gia trong ngành tiên đoán cũng trở nên xa vời.

Một nguyên nhân khác làm tình hình xuất khẩu lúa gạo những tháng cuối năm trở nên không khả quan là do hợp đồng giao hàng sáu tháng đầu năm chủ yếu là hợp đồng Chính phủ và việc triển khai gặp khó khăn do đối tác trì hoãn giao nhận hàng cũng như tạm ngưng triển khai đấu thầu các hợp đồng mới khi có thông tin sản lượng gạo đã tăng lên sau vụ Đông Xuân ở Thái Lan, Việt Nam và Indonesia. Hợp đồng thương mại cũng khó triển khai do trên thị trường có thêm sự tham gia của Bangladesh, Myanmar cạnh tranh trực tiếp đối với dòng sản phẩm gạo chất lượng thấp và trung bình của Việt Nam.

Cũng theo Bộ Nông nghiệp Mỹ dự báo khá lạc quan về sản xuất gạo toàn cầu, theo báo cáo mới công bố trong tháng 6/2010, sản lượng gạo niên vụ 2010/2011 sẽ tăng 4% so với niên vụ 2009/2010. Thương mại gạo toàn cầu được dự báo là sẽ tăng và đạt mức 31,4 triệu tấn. Hơn nữa, Việt Nam và Thái Lan đang còn tồn đọng một lượng gạo xuất khẩu khá lớn, sức ép về cung lớn, nên nhiều khả năng giá gạo xuất khẩu sẽ còn tiếp tục hạ.

Hiện lời giải cho bài toán xuất khẩu gạo của Việt Nam đã được tính đến bằng cách, Hiệp hội Lương thực Việt Nam, một số doanh nghiệp xuất khẩu gạo đang tìm cách tiếp cận thị trường mới có nhu cầu nhập khẩu gạo cao Brazil và các nước thuộc khu vực Nam Mỹ. Nếu khai thông được thị trường này thì tình hình xuất khẩu gạo của Việt Nam từ nay đến cuối năm sẽ được cải thiện rõ rệt. Tuy nhiên, các chuyên gia kinh tế ngành cũng đưa ra một số cảnh báo rằng: đây là một thị trường hoàn toàn mới, sở thích và nhu cầu của người tiêu dùng ở thị trường này các doanh nghiệp xuất khẩu gạo của Việt Nam cũng chưa thực sự nắm rõ, nên đây có thể là một trở ngại lớn. Ngoài ra, thị trường khu vực Trung Đông và châu Phi tiêu dùng gạo đồ và các loại gạo Basmati là chủ yếu nên chúng ta cũng khó cạnh tranh với những loại gạo này so với Thái Lan, Pakistan và Ấn Độ đã là bạn hàng lâu năm của họ.

Tuy nhiên, nếu đặt tình hình xuất khẩu gạo của Việt Nam trong một thế đối trọng lâu dài, thì mặc nhiên, nhu cầu lương thực của thế giới sẽ không ngừng tăng cao bởi mức tăng dân số cơ học. Nên một nước có tiềm năng và thế mạnh xuất khẩu gạo như Việt Nam hoàn toàn có nhiều vận hội để phát triển. Tuy nhiên, để phát triển bền vững ngành nông nghiệp của chúng ta cần phải có một chiến lược đầu tư dài hạn, đồng bộ, với các đầu mối như phải có quy hoạch diện tích trồng lúa; thực hiện việc chuyên canh những giống lúa có chất lượng mà Việt Nam có thế mạnh; ứng dụng dây chuyền công nghệ trong việc thu hoạch, bảo quản chế biến gạo để tạo ra những sản phẩm có chất lượng; đảm bảo sự thống nhất trong xuất khẩu gạo, tránh tình trạng, manh mún bán phá giá làm giảm uy tín của thị trường lúa gạo Việt Nam.

Phương Anh