Để các doanh nghiệp tích cực tham gia phòng chống tham nhũng

Ông Trần Văn Long, Chuyên gia nghiên cứu, Phó trưởng phòng Thông tin - tư liệu và Thư viện, Viện Khoa học Thanh tra (GIRI)

Nhằm tìm hiểu rõ hơn về những vấn đề liên quan đến công cuộc phòng, chống tham nhũng cũng như việc tăng cường tính minh bạch trong doanh nghiệp hiện nay, Tạp chí Vietnam Business Forum đã có cuộc phỏng vấn ông Trần Văn Long, Chuyên gia nghiên cứu, Phó trưởng phòng Thông tin - tư liệu và Thư viện, Viện Khoa học Thanh tra (GIRI).

Thưa ông, ông đánh giá thế nào về sự quan tâm cũng như việc tham gia của các doanh nghiệp tại Việt Nam trong công cuộc phòng, chống tham nhũng và tăng cường tính minh bạch hiện nay?

Trước hết, chúng ta nói một chút về mối liên quan giữa tham nhũng và tính minh bạch, hai nội dung được đề cập đến trong câu hỏi. Có một công thức về tham nhũng được đưa ra bởi UNDP, đó là: Tham nhũng (C) = [Sự chuyên quyền (M) + sự tùy tiện (D)] – [trách nhiệm giải trình (A) + sự liêm chính (I) + tính minh bạch (T)]. (Nguồn: Cơ quan phòng chống tội phạm và ma túy của Liên hợp quốc (UNODC), Tài liệu hướng dẫn về văn bản chính sách phòng, chống tham nhũng, tháng 11 năm 2003, trang 89).

Theo công thức trên, minh bạch là một yếu tố quan trọng, mà nếu trong tổ chức và hoạt động của các cơ quan, tổ chức, nhất là các cơ quan công quyền, nếu không “minh bạch hóa”, sẽ là một nguy cơ dẫn đến việc tham nhũng. Minh bạch sẽ làm giảm, hạn chế đi những “khoảng tối”, mà ở đó tham nhũng có cơ hội phát sinh. Minh bạch trong chủ trương, chính sách tạo cơ hội bình đẳng cho các doanh nghiệp tiếp cận cũng như là cơ sở, điều kiện để người dân thực hiện quyền giám sát của mình.

Hiện nay, các doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề ngày càng có vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa tham nhũng và tăng cường tính minh bạch trong hoạt động kinh doanh. Việc tham gia phòng, chống tham nhũng của doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp chủ yếu thông qua việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa như tuyên truyền, phổ biến pháp luật về phòng, chống tham nhũng, xây dựng và thực hiện quy tắc ứng xử trong hoạt động của doanh nghiệp, từng bước kiến tạo văn hóa kinh doanh và phát hiện, tố cáo các hành vi tham nhũng với các cơ quan, tổ chức và cá nhân có thẩm quyền. Trong thời gian qua, thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về việc đẩy mạnh công tác phòng, chống tham nhũng trong toàn xã hội, các doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp cũng đã triển khai những hoạt động cụ thể, thiết thực nhằm phòng, chống tham nhũng. Tuy nhiên, cũng phải thừa nhận rằng, không phải tất cả các doanh nghiệp đã thực hiện tốt công tác này.

Thực tế thì có khá nhiều doanh nghiệp chưa thực sự quan tâm đến nội dung này, theo ông đâu là nguyên nhân?

Trong thời gian qua, cùng với việc đẩy mạnh công tác phòng, chống tham nhũng trong toàn xã hội, các doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp cũng đã triển khai những hoạt động cụ thể, thiết thực, góp phần vào các kết quả phòng, chống tham nhũng chung của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội. Bên cạnh những doanh nghiệp hoạt động tích cực như quán triệt pháp luật về phòng, chống tham nhũng, xây dựng các quy tắc ứng xử, kiến tạo văn hóa doanh nghiệp, thiết lập các cơ chế kiểm soát nội bộ,…của các doanh nghiệp, vẫn còn một bộ phận doanh nghiệp chưa thực sự quan tâm đến vấn đề này chủ yếu do một số nguyên nhân như:

- Thứ nhất, do bản thân các doanh nghiệp chưa thực sự có trách nhiệm với Nhà nước và xã hội trong việc ngăn ngừa tham nhũng. Các doanh nghiệp vẫn coi trọng lợi ích doanh nghiệp của mình, bao gồm cả những lợi ích có được với chi phí “bôi trơn” trong các quan hệ với khu vực công. Một số doanh nghiệp cũng bưng bít các thông tin về những tiêu cực, tham nhũng trong đơn vị mình vì sợ ảnh hưởng đến uy tín, mối làm ăn của doanh nghiệp.

- Thứ hai, vẫn còn nhiều hiện tượng đưa hối lộ để có được những lợi thế trong kinh doanh. Điều này xuất phát từ bản thân ý thức của các doanh nghiệp và bên cạnh đó là thiếu cơ chế giám sát chéo giữa các doanh nghiệp, các hiệp hội nghề nghiệp nhằm phát hiện những vi phạm này.

- Thứ ba, cơ chế giám sát trong bản thân các doanh nghiệp còn nhiều hạn chế, bao gồm cả cơ chế giám sát chuyên trách của các Ban kiểm soát công ty, thanh tra nhân dân, công đoàn và giám sát từ phía người lao động. Điều này đã được phản ánh trên thực tế khi số các vụ việc tham nhũng do chính bản thân các doanh nghiệp tự phát hiện và tố cáo, phản ánh với các cơ quan chức năng còn rất ít so với số các vụ việc tham nhũng, tiêu cực liên quan đến doanh nghiệp. Điều này do nhiều nguyên nhân, trong đó có việc bị chi phối lợi ích, bị phụ thuộc vào ý chí của ban lãnh đạo doanh nghiệp.

- Thứ tư, thiếu cơ chế phối hợp giữa các doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề với các cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong công tác phòng, chống tham nhũng. Điều này đã làm hạn chế, lúng túng trong việc phối hợp công tác, thực hiện tuyên truyền, vận động, thực hiện các biện pháp phòng ngừa và cung cấp thông tin cho các cơ quan chức năng trong phòng, chống tham nhũng.

Theo quan điếm của ông, làm thế nào để khuyến khích các doanh nghiệp quan tâm và tích cực tham gia phòng chống tham nhũng và tăng cường tính minh bạch trong quan hệ kinh doanh?

Để khuyến khích các doanh nghiệp quan tâm và tích cực tham gia phòng chống tham nhũng, tăng cường tính minh bạch trong quan hệ kinh doanh, trong thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản, tạo dựng những khuôn khổ pháp lý cần thiết để các doanh nghiệp tham gia có hiệu quả vào công tác này. Tuy nhiên, để các doanh nghiệp thực hiện hiệu quả hơn, trong thời gian tới, Nhà nước và các hiệp hội ngành nghề cần phối hợp với các doanh nghiệp làm tốt một số hoạt động như tăng cường tuyên truyền các quy định của luật phòng, chống tham nhũng và các văn bản hướng dẫn thi hành cho các doanh nghiệp, giúp các doanh nghiệp hiểu đúng, đầy đủ các quy định pháp luật về phòng, chống tham nhũng. Quan trọng hơn là các doanh nghiệp nhận thức được vai trò và trách nhiệm của mình trong công tác này.

Bên cạnh đó, cần khuyến khích và cùng các doanh nghiệp xây dựng và thực hiện văn hóa kinh doanh lành mạnh, phi tham nhũng; xây dựng quy tắc đạo đức nghề nghiệp, quy chế ứng xử trong các doanh nghiệp. Đây là một trong những nội dung quan trọng đã được quy định tại Luật phòng, chống tham nhũng và nghị định hướng dẫn thi hành. Việc xây dựng và thực hiện tốt các quy tắc đạo đức nghề nghiệp, quy chế ứng xử trong các doanh nghiệp góp phần tạo dựng cơ chế phòng ngừa tham nhũng có hiệu quả. Cho đến nay, đã có khá nhiều các doanh nghiệp xây dựng và thực hiện các bộ quy tắc này, tuy nhiên việc tổ chức thực hiện tốt, đúng đắn các bộ quy tắc này còn chưa thật triệt để, do đó đã hạn chế hiệu quả của nó trong việc phòng ngừa các hành vi tham nhũng.

Ngoài ra, cần có cơ chế phối hợp giữa các doanh nghiệp, hiệp hội với các cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc phát hiện, tố cáo và xử lý các hành vi tham nhũng. Đây là một vấn đề khó, do bản thân mỗi doanh nghiệp thường không muốn phá vỡ các mối quan hệ với các cơ quan công quyền vì họ hiểu rằng khi tố cáo các hành vi tham nhũng, họ lo ngại sẽ bị những bất lợi từ phía các cơ quan công quyền. Hoặc nếu tự phát hiện và tố cáo các hành vi tiêu cực, tham nhũng của doanh nghiệp sẽ ảnh hưởng đến uy tín, hình ảnh của doanh nghiệp. Do đó, cần thiết đẩy mạnh tuyên truyền đề các doanh nghiệp hiểu được tác hại của tham nhũng đối với các quan hệ kinh tế, xã hội và phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền cùng ngăn ngừa tệ nạn này.

Xin cảm ơn ông!

Quỳnh Anh