Covid-19 tác động đáng kể đến hiệu quả hoạt động của bộ máy chính quyền

Thừa Thiên - Huế là tỉnh vươn lên dẫn đầu bảng xếp hạng PAPI 2021 trên cả nước, với 48,059 điểm.  Tiếp sau đó, tỉnh Bình Dương đứng thứ hai với 47,178 điểm và Thanh Hóa đứng thứ ba, đạt 47,102 điểm.

Theo Báo cáo Chỉ số hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh (PAPI) năm 2021 do Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc tại Việt Nam (UNDP) vừa công bố, trong 5 thành phố trực thuộc Trung ương, thì Hà Nội đạt 44,447 điểm; Hải Phòng đạt 44,005 đểm; Đà Nẵng đạt 42,557; Cần Thơ đạt 41,230; TPHCM đạt thấp nhất với 40,677 điểm.  Kết quả này phản ánh phần nào thực tế tác động nặng nề của giãn cách xã hội toàn phần kéo dài do làn sóng dịch Covid-19 lần thứ tư ở TP.HCM.

PAPI 2021 xếp hạng hiệu quả quản trị và hành chính công của 63 tỉnh thành trên cả nước. Năm 2021, PAPI được khảo sát từ 15.833 người trả lời (quy mô, cỡ mẫu lớn nhất từ năm 2009 đến nay). PAPI 2021 đo lường 8 chỉ số nội dung, bao gồm: Tham gia của người dân ở cấp cơ sở; công khai, minh bạch trong việc ra quyết định; trách nhiệm giải trình với người dân; kiểm soát tham nhũng trong khu vực công; thủ tục hành chính công, cung ứng dịch vụ công; quản trị môi trường; và quản trị điện tử.

So với kết quả của năm 2020, 30 tỉnh, thành đã cải thiện hiệu quả hoạt động trong cung ứng dịch vụ công, quản trị môi trường và quản trị điện tử. Tuy nhiên, 30 tỉnh, thành có sự sụt giảm về điểm ở các chỉ số nội dung “tham gia của người dân ở cấp cơ sở”, “công khai, minh bạch trong việc ra quyết định ở địa phương”, “trách nhiệm giải trình với người dân” và “kiểm soát tham nhũng trong khu vực công”.

Nhiều tỉnh, thành phố trong nhóm dẫn đầu tập trung ở khu vực phía Bắc. Ngược lại, phần lớn các tỉnh khu vực Tây Nguyên, Nam Trung Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long thuộc nhóm trung bình thấp hoặc thấp nhất.

PAPI 2021 đánh giá, đại dịch COVID-19 tác động đáng kể đến hiệu quả hoạt động của bộ máy chính quyền ở nhiều lĩnh vực trong năm 2021 và ảnh hưởng tới điểm số ở nhiều chỉ tiêu trong PAPI. Chẳng hạn, người dân ghi nhận sự cải thiện ở một số mặt về cơ sở hạ tầng cơ bản và an ninh, trật tự ở địa phương, thể hiện qua mức độ hài lòng cao hơn với chất lượng đường xá, tiếp cận nước sạch, thu gom rác thải cũng như ít phải đối mặt với tội phạm như trộm cắp, đột nhập, cướp giật hơn trước. Giãn cách xã hội và các biện pháp hạn chế đi lại để phòng, chống dịch có thể đã giúp cải thiện điều kiện an ninh, trật tự. Ngoài ra, rất có thể việc tăng đầu tư công cho nâng cấp cơ sở hạ tầng cơ bản là cách tiếp cận được nhiều chính quyền địa phương áp dụng trong giai đoạn dịch bệnh.

Về vấn đề đất đai, COVID-19 cũng có thể góp phần làm giảm nhu cầu thu hồi đất ở và đất nông nghiệp cho các dự án phát triển kinh tế và đầu tư hơn. Năm thứ hai của đại dịch COVID-19 với làn sóng của biến chủng Delta vào Việt Nam đã khiến ngành y tế nhận được ít thiện cảm hơn. Mức độ hài lòng của người sử dụng các dịch vụ của bệnh viện công tuyến huyện, quận, thành phố trực thuộc tỉnh đã giảm sút. Bên cạnh đó, số người dùng dịch vụ của khối bệnh viện công tuyến huyện cho biết họ phải trả chi phí ngoài quy định để được chăm sóc tốt hơn cũng tăng nhẹ.

Ngoài ra, điểm chỉ số nội dung ‘Trách nhiệm giải trình với người dân’ giảm mạnh so với hai năm trước 2019 và 2020. Sự sụt giảm này có thể là do chính quyền địa phương không xử lý được số lượng lớn các đơn thư, yêu cầu của người dân đối với các chính sách hỗ trợ và ứng phó liên quan đến COVID-19 trong năm 2021.

Tuy nhiên, COVID-19 không phải là yếu tố tác động đến mọi mặt của quản trị và hành chính công trong năm 2021. Các chỉ số ít liên quan trực tiếp đến đại dịch hơn cũng có xu hướng thay đổi đáng lo ngại. Ví dụ, về kiểm soát tham nhũng trong khu vực công, 2021 là năm đầu tiên kể từ năm 2015 chứng kiến sự sụt giảm nhẹ về điểm người dân đánh giá hiệu quả phòng, chống tham nhũng của chính quyền địa phương. Tương tự, mặc dù việc thu hồi đất có giảm, song mức độ công khai và minh bạch kế hoạch sử dụng đất cấp huyện và bảng giá đất cấp tỉnh cũng giảm. Yêu cầu và chuẩn mực công khai thông tin đất đai ở hai nội dung này cần được củng cố trong Luật Đất đai năm 2014 sửa đổi để tăng cường hiệu lực, hiệu quả của quy định pháp luật liên quan đến tiếp cận thông tin đất đai vốn có ý nghĩa quan trọng tới đời sống và sinh kế của người dân. Sự suy giảm về điểm ở hai chỉ số ‘Công khai, minh bạch trong việc ra quyết định’ và ‘Kiểm soát tham nhũng trong khu vực công’ có thể có mối tương quan với việc giảm lòng tin của người dân vào cách ứng phó với đại dịch COVID-19 trong năm 2021. Do đó, cải thiện công khai, minh bạch và giảm thiểu tham nhũng có ý nghĩa quan trọng giúp củng cố lòng tin của người dân vào chính quyền.

Tham tán phát triển, Đại sứ quán Úc tại Việt Nam Cherie Russell nhận định, khảo sát PAPI đóng vai trò quan trọng tại Việt Nam, giúp chính quyền các cấp cải thiện việc ra quyết định, hoạch định chính sách và cung cấp dịch vụ công cho người dân dựa trên cơ sở dữ liệu tin cậy về trải nghiệm của người dân. Trong bối cảnh Việt Nam mong muốn trở thành nước có thu nhập trung bình cao và hướng tới mục tiêu nền kinh tế thu nhập cao thì việc chính quyền các cấp hiểu được mong muốn của người dân, kịp thời chuyển đổi và cải thiện đường lối chính sách dựa trên các phản hồi của người dân là vô cùng quan trọng.

Theo ông Nguyễn Hữu Dũng, Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cho biết, chỉ số PAPI đã hỗ trợ thúc đẩy trách nhiệm giải trình với người dân của các cấp chính quyền, đóng góp vào quá trình đổi mới và sáng tạo trong khu vực công vì mục tiêu “dân hưởng lợi” ngoài những mục tiêu “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” trong thực hiện dân chủ ở cơ sở. Đây cũng là tinh thần của dự án Luật thực hiện dân chủ cơ sở sẽ được thảo luận tại Quốc hội năm nay.

Quỳnh Anh (Vietnam Business Forum)