Bảo tồn và phát triển làng nghề xã Chuyên Mỹ gắn với du lịch và chuyển đổi số

Ngày 20/12, tại UBND xã Chuyên Mỹ, Sở Nông nghiệp & Môi trường Hà Nội phối hợp với UBND xã Chuyên Mỹ và Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và làng nghề Hà Nội tổ chức Hội thảo “Giải pháp bảo tồn và phát triển làng nghề gắn với du lịch, chuyển đổi số.

Làng nghề Chuyên Mỹ, vùng đất hội tụ nhiều nghề thủ công mỹ nghệ đặc sắc, được xác định là một trong những địa bàn tiêu biểu, nơi các giá trị văn hóa truyền thống đang từng bước được khơi dậy, gắn với du lịch và chuyển đổi số, hướng tới phát triển bền vững và hội nhập quốc tế. Năm 2025, thành phố Hà Nội đang tiếp tục trình Hội đồng thủ công thế giới xem xét, công nhận 2 làng nghề điêu khắc sơn mỹ nghệ Sơn Đồng và làng nghề khảm trai, sơn mài xã Chuyên Mỹ là thành viên Mạng lưới các thành phố thủ công sáng tạo thế giới năm 2025

Nhiều dư địa phát triển

Phát biểu tại hội thảo ông Nguyễn Đình Hoa, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội khẳng định, việc bảo tồn và phát triển làng nghề không chỉ là nhiệm vụ văn hóa, mà còn là yêu cầu kinh tế – xã hội trong tiến trình phát triển Thủ đô. Theo ông, Hà Nội đang từng bước đưa các làng nghề tiêu biểu tham gia Mạng lưới các thành phố thủ công sáng tạo thế giới của Hội đồng Thủ công Thế giới, trong đó Chuyên Mỹ là một trong những địa phương được kỳ vọng. Việc thành phố ban hành Đề án tổng thể phát triển làng nghề giai đoạn 2025–2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã tạo khuôn khổ chính sách quan trọng, với các nhóm giải pháp đồng bộ từ bảo tồn giá trị truyền thống, đào tạo nguồn nhân lực, đến phát triển thị trường, du lịch và ứng dụng công nghệ. Trên nền tảng đó, Chuyên Mỹ được định hướng phát triển không chỉ như một không gian sản xuất, mà còn là điểm đến văn hóa – du lịch làng nghề của Thủ đô.

Ông Nguyễn Đình Hoa, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội

Theo Trưởng phòng Phát triển nông thôn (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội) Hoàng Thị Hòa, các làng nghề của Thủ đô đã tham gia ngày càng sâu vào Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP). Đến nay, khoảng 100 làng nghề, làng có nghề đã có 929/3.463 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên. Thành phố cũng công nhận 10 mô hình trung tâm thiết kế sáng tạo, giới thiệu, quảng bá và bán sản phẩm OCOP gắn với du lịch cấp xã; hình thành 70 cụm công nghiệp, trong đó có 25 cụm công nghiệp làng nghề, thu hút hơn 4.000 cơ sở sản xuất và tạo việc làm cho gần 80.000 lao động.

Ở lĩnh vực du lịch, Hà Nội đã công nhận 55 điểm du lịch và khu du lịch cấp thành phố, trong đó có 26 điểm gắn với làng nghề; 7 làng nghề được công nhận là điểm du lịch làng nghề. Các sản phẩm thủ công mỹ nghệ của Hà Nội hiện đã xuất khẩu tới 89 quốc gia và vùng lãnh thổ. Toàn thành phố có 351 nghệ nhân cùng mạng lưới các hội, hiệp hội, câu lạc bộ làng nghề hoạt động sôi nổi. Đặc biệt, việc hai làng nghề gốm sứ Bát Tràng và dệt lụa Vạn Phúc chính thức trở thành thành viên Mạng lưới các thành phố thủ công sáng tạo toàn cầu của Hội đồng Thủ công thế giới được xem là dấu mốc quan trọng, mở ra cơ hội lớn về quảng bá thương hiệu, xúc tiến thương mại và phát triển du lịch chất lượng cao. Hà Nội cũng đã chủ động đưa làng nghề ra thế giới thông qua các hội chợ quốc tế, Festival bảo tồn và phát triển làng nghề quốc tế năm 2025 với sự tham gia của 30 quốc gia.

Bảo tồn gắn với sinh kế và du lịch

Từ góc nhìn địa phương, bà Nguyễn Thị Thùy Hương, Phó Chủ tịch UBND xã Chuyên Mỹ cho biết, hơn 70% hộ gia đình trên địa bàn sống bằng nghề thủ công. Các làng nghề không chỉ tạo việc làm ổn định cho người dân địa phương mà còn thu hút hàng chục nghìn lao động từ vùng lân cận, với mức thu nhập tương đối ổn định. Những năm gần đây, xã đã từng bước gắn hoạt động sản xuất thủ công với du lịch trải nghiệm, qua đó mở rộng không gian phát triển cho làng nghề.

Bà Nguyễn Thị Thùy Hương, Phó Chủ tịch UBND xã Chuyên Mỹ

 Quan điểm xuyên suốt của địa phương là bảo tồn làng nghề phải gắn liền với đời sống người dân. Bảo tồn không chỉ là giữ nghề, giữ sản phẩm, mà quan trọng hơn là giữ được con người làm nghề, tạo động lực để thế hệ trẻ tiếp nối truyền thống. Công tác truyền nghề, đào tạo nghề, tôn vinh nghệ nhân được xem là giải pháp cốt lõi để duy trì sức sống của làng nghề trong bối cảnh nhiều biến động về thị trường và lao động. bà hương nhấn mạnh

Bà Nadia Meer, Phó Chủ tịch Hội đồng Thủ công Thế giới khu vực châu Phi cho rằng, Chuyên Mỹ có lợi thế trong việc phát triển các không gian làng nghề bền vững, gắn với vật liệu tự nhiên và yếu tố sinh thái. Theo bà, việc khai thác sáng tạo các chất liệu truyền thống không chỉ góp phần bảo tồn di sản, mà còn tạo ra những sản phẩm có giá trị gia tăng cao, phù hợp với xu hướng tiêu dùng xanh trên thế giới.

Bà Nadia Meer, Phó Chủ tịch Hội đồng Thủ công Thế giới khu vực châu Phi

Trong khi đó, ông Sundeep Kumar, Phó Chủ tịch Hội đồng Thủ công Thế giới khu vực châu Á – Thái Bình Dương nhấn mạnh vai trò của thương hiệu và truyền thông trong phát triển làng nghề. Theo ông, để thu hút công chúng và thị trường, làng nghề cần được kể bằng những câu chuyện rõ ràng, nhất quán, phản ánh bản sắc văn hóa riêng. Du lịch làng nghề chỉ thực sự bền vững khi người dân địa phương trở thành chủ thể kể câu chuyện văn hóa của chính mình.

Bà Hoàng Thị Hòa – Trưởng phòng Phát triển nông thôn, đại diện Ban Tổ chức, đánh giá điều kiện địa lý và không gian của Chuyên Mỹ là hết sức thuận lợi, tạo nền tảng quan trọng cho phát triển làng nghề gắn với du lịch. Theo bà, với sự vào cuộc đồng bộ của lãnh đạo địa phương, đội ngũ nghệ nhân, cùng sự đồng hành của các kiến trúc sư, chuyên gia thiết kế và chuyên gia chuyển đổi số, Chuyên Mỹ đang từng bước được kiến tạo trở thành một không gian làng nghề đặc sắc và đáng nhớ. Bà nhấn mạnh, trong thời gian tới, Chuyên Mỹ không chỉ có những câu chuyện đáng để kể, mà còn có những việc làm cụ thể, thiết thực để phát triển làng nghề. Bởi lẽ, nếu không có sự tham gia trực tiếp của người dân và nghệ nhân, thì các định hướng từ cơ quan quản lý nhà nước như Cục Kinh tế Hợp tác, Sở Nông nghiệp và Môi trường, cùng các chuyên gia, sẽ chỉ dừng lại ở ý tưởng. Chính sự vào cuộc của cộng đồng địa phương mới là yếu tố quyết định để tạo dựng nên câu chuyện Chuyên Mỹ xứng tầm với các làng nghề nổi tiếng như Hội An, Bát Tràng.

Bà Hoàng Thị Hòa – Trưởng phòng Phát triển nông thôn (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội)

Mục tiêu xây dựng thương hiệu Chuyên Mỹ trở thành điểm đến nổi tiếng trong nước và vươn ra quốc tế, thông qua chiến lược quảng bá du lịch gắn với phát triển đa giá trị, hướng tới một Chuyên Mỹ phát triển bền vững, hài hòa giữa kinh tế, văn hóa và cộng đồng. bà Hòa khẳng định.

 Chuyển đổi số và hướng tới mô hình phát triển đa giá trị

Trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, các chuyên gia cho rằng làng nghề không thể đứng ngoài xu thế. Tuy nhiên, chuyển đổi số không đồng nghĩa với việc làm mất đi bản sắc truyền thống. Theo PGS, TS Đặng Mai Anh, Trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp, chuyển đổi số trong phát triển làng nghề cần bắt đầu từ câu chuyện và thương hiệu. Các sản phẩm thủ công mỹ nghệ Việt Nam sở hữu vẻ đẹp tự thân của vật liệu truyền thống, thân thiện môi trường và có tiềm năng lớn trên thị trường xuất khẩu, song vẫn chưa được khai thác tương xứng do hạn chế về xây dựng thương hiệu và kết nối thị trường.

Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm tại Hội thảo

Việc ứng dụng công nghệ số, từ thương mại điện tử, truyền thông mạng xã hội đến cá nhân hóa sản phẩm theo nhu cầu khách hàng, sẽ giúp rút ngắn khoảng cách giữa làng nghề và thị trường toàn cầu. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, công nghệ chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi được đặt trên nền tảng văn hóa và bản sắc rõ ràng.

Nhấn mạnh yếu tố văn hóa, Chủ tịch Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và làng nghề Hà Nội Hà Thị Vinh cho rằng, làng nghề rất cần những “người kể chuyện” chính là nghệ nhân, người dân địa phương, để truyền tải giá trị văn hóa một cách sinh động và chân thực.

Ở góc độ công nghệ, Giám đốc Điều hành Công ty A4I Vũ Tuấn Cương khẳng định, chuyển đổi số không phải là từ bỏ truyền thống, mà là công cụ để bảo tồn và phát triển bền vững. Việc số hóa sản phẩm, xây dựng cơ sở dữ liệu làng nghề, cá nhân hóa sản phẩm theo nhu cầu từng khách hàng sẽ giúp làng nghề thích ứng với xu hướng tiêu dùng mới.

Trong khi đó, Phó Chủ tịch Hiệp hội Xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam Lê Bá Ngọc lưu ý, danh hiệu của Hội đồng Thủ công thế giới sẽ được đánh giá lại định kỳ 4 năm một lần. Vì vậy, các làng nghề Hà Nội cần duy trì vững chắc các tiêu chí về bảo tồn, sáng tạo và phát triển bền vững. Ông Lê Bá Ngọc đề xuất xây dựng bảo tàng hoa văn gốm sứ, khuyến khích thế hệ trẻ sáng tạo hoa văn mới và tổ chức các cuộc thi gốm sứ từ cấp làng đến cấp quốc gia, nhằm khẳng định vị thế làng nghề Việt Nam trên bản đồ thế giới.

Minh Ngọc (Vietnam Business Forum)