Xuất khẩu thủy sản sang Châu Phi: Nhiều tiềm năng và thách thức

Nhiều người dân Châu Phi đang có xu hướng dùng hàng thủy sản thay thế cho thịt trong bữa ăn. Đây chính là cơ hội cho các doanh nghiệp (DN) Việt Nam đẩy mạnh xuất khẩu mặt hàng này.

Trong 5 năm gần đây, thủy sản luôn là một trong năm mặt hàng xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam sang thị trường châu Phi, đặc biệt là các mặt hàng cá basa, cá tra, tôm, cá ngừ... Theo Vụ Thị trường châu Phi, Tây Á, Nam Á (Bộ Công Thương), năm 2012, Việt Nam đã xuất khẩu nhóm hàng này sang 25 nước châu Phi với kim ngạch đạt gần 150 triệu USD, tăng 38% so với năm 2011. Trong quý 1 năm nay, giá trị xuất khẩu hàng thủy sản sang châu Phi đạt 30,3 triệu USD, tăng 15% so với cùng kỳ năm ngoái.

Các nước nhập khẩu nhiều thủy sản của Việt Nam là Ai Cập (79,6 triệu USD), Tuy-ni-di (11,16 triệu USD), Nigeria (11 triệu USD), An-giê-ri (9,5 triệu USD)… Các nước khác như An-giê-ri, Ma-rốc, Nigeria, Nam Phi… chủ yếu nhập khẩu cá tra phi-lê đông lạnh. Mặt hàng tôm cũng đã có mặt tại thị trường châu Phi nhưng với số lượng và giá trị còn nhỏ.

Tuy nhiên, khi kinh doanh mặt hàng thủy sản vào khu vực thị trường châu Phi, do Châu Phi khá xa nên giao thông không thuận lợi, vận chuyển bằng đường biển mất khoảng 40 ngày, thiếu các đường bay trực tiếp nên việc xuất khẩu hàng thủy sản tươi sống của các DN VN gặp nhiều khó khăn.

Theo Vụ Thị trường châu Phi, Tây Á, Nam Á, để tăng kim ngạch xuất khẩu thủy sản vào Châu Phi, điều đầu tiên mà các DN Việt Nam phải tuân thủ là cần đảm bảo chất lượng hàng hóa xuất khẩu luôn ổn định để giữ chữ tín với khách hàng, tránh được những khó khăn khi cơ quan chức năng của nước sở tại kiểm tra tiêu chuẩn chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm.

Ngoài ra, các DN nên tích cực tham gia các đoàn khảo sát thị trường, xúc tiến thương mại, các hội chợ triển lãm quốc tế chuyên ngành, các hội thảo, diễn đàn doanh nghiệp do các cơ quan xúc tiến thương mại trong nước tổ chức để tìm được những đối tác tin cậy. Các DN cần có sự liên kết, thống nhất về giá để xây dựng mạng lưới phân phối tại một số thị trường trọng điểm, tránh tình trạng bán phá giá để giành khách hàng.

Khả năng thanh toán của phần lớn các doanh nghiệp nhập khẩu châu Phi thấp và đôi khi vẫn xảy ra tình trạng lừa đảo thương mại qua mạng internet ở một số quốc gia Tây Phi dẫn đến tâm lý lo ngại cho DN doanh nghiệp Việt Nam. Các quốc gia như Maroc, Ai Cập, An-giê-ri, Nigeria, v.v... áp dụng mức thuế nhập khẩu cao, đòi hỏi một số giấy tờ thủ tục như xác nhận lãnh sự (Ai Cập), giấy chứng nhận của Tổ chức tiêu chuẩn Nigeria (SONCAP) đối với các loại thủy sản nhập khẩu. Vì vậy, các DNVN phải chủ động liên hệ với các Thương vụ Việt Nam ở châu Phi như Angiêri, Ai Cập, Maroc, Nam Phi, Nigeria … để tìm hiểu thông tin thị trường và đối tác nhập khẩu. Hạn chế việc tìm kiếm và giao dịch với khách hàng chưa quen biết qua mạng internet.

Đối với hợp đồng thương mại, các điều khoản trong hợp đồng do phía Việt Nam soạn thảo thường rất sơ sài, không nêu rõ trách nhiệm của mỗi bên khi ký kết nên dễ bị đối tác gây khó khăn khi có tranh chấp xảy ra. Khi đàm phán và ký kết hợp đồng với đối tác châu Phi các DN nên lựa chọn những phương thức giao hàng, thanh toán hợp lý để tránh trường hợp nhà nhập khẩu không nhận hàng để ép giảm giá. Hợp đồng phải quy định rõ cơ quan giải quyết tranh chấp (trọng tài hay tòa án) để làm cơ sở cho việc giải quyết khi tranh chấp phát sinh.

Cuối cùng, doanh nghiệp nên xem xét kết hợp xuất khẩu thuỷ sản với nhập khẩu hải sản nguyên liệu từ các nước có tiềm năng biển như Nam Phi, Mozambique, Ghana, Mauritius, Tanzania, Maroc, Uganda để phục vụ nhu cầu chế biến xuất khẩu. Trên thực tế, năm 2012, Việt Nam đã nhập khẩu khoảng 4 triệu USD nhóm hàng này từ châu Phi.

Bên cạnh đó, các quốc gia như Maroc, Ai Cập, Algeria, Nigeria... áp dụng mức thuế nhập khẩu cao, đòi hỏi một số giấy tờ thủ tục như xác nhận lãnh sự (Ai Cập), giấy chứng nhận của Tổ chức Tiêu chuẩn Nigeria (SONCAP) đối với các loại thủy sản nhập khẩu.

Anh Sơn