Nhiều “góc khuất” trong thực thi Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (Luật BVQLNTD) được thông qua tại kỳ họp thứ 8 của Quốc hội Việt Nam khóa XII ngày 17/11/2010, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2011. Sự ra đời của Luật và các văn bản hướng dẫn thi hành được ban hành không chỉ tạo một hành lang pháp lý vững chắc mà còn thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đối với công tác BVQLNTD tại Việt Nam. Tuy nhiên vẫn còn đó nhiều “góc khuất” khiến quyền lợi người tiêu dùng chưa được bảo vệ một cách tốt nhất.

Theo báo cáo của Ban Bảo vệ người tiêu dùng, Cục quản lý cạnh tranh (Bộ Công Thương) tại hội thảo “Nhìn lại hai năm triển khai thực thi Luật BVQLNTD” do VCCI tổ chức, trong 2 năm thi hành Luật BVQLNTD, mỗi năm có khoảng 60 vụ khiếu nại bằng văn bản gửi đến Cục quản lý cạnh tranh và tỷ lệ giải quyết thành công vụ việc của Cục tương đối cao, ở mức gần 80%; khoảng 550 vụ việc khiếu nại gửi đến các Sở Công Thương các địa phương và tỷ lệ giải quyết thành công là 90,2%. Ngoài ra trong 2 năm qua, các Hội BVQLNTD trên toàn quốc mỗi năm giải quyết được khoảng 2000 vụ với tỉ lệ thành công là từ 80-82%...; điển hình một số hội như Hải Phòng, Hà Tĩnh, Kiên Giang, tỉ lệ giải quyết thành công lên đến 90%.

Cùng với việc ban hành nhiều chính sách, tổ chức tuyên truyền, hướng dẫn Luật, trong thời gian qua, Bộ Công Thương đã xây dựng và vận hành thành công Hệ thống tiếp nhận phản ánh của người tiêu dùng bằng điện thoại - Call Center (0439387846), đồng thời cũng đã xây dựng và chạy thử nghiệm trang thông tin điện tử riêng về bảo vệ người tiêu dùng tại đường Link: http://bvntd.vca.gov.vn. Ngoài chức năng là nơi tuyên truyền, phổ biến các quy định của pháp luật, phản ánh những hoạt động bảo vệ người tiêu dùng trong nước và quốc tế thì trang thông tin này còn giúp người tiêu dùng, các tổ chức xã hội tham gia công tác BVQLNTD có thể nhanh chóng phán ánh các thông tin, vụ việc ảnh hưởng đến quyền lợi của người tiêu dùng một cách nhanh nhất.

Phát biểu tại hội thảo, ông Nguyễn Phương Nam, Phó Cục trưởng Cục Quản lý cạnh tranh cho biết qua hai năm Luật BVQLNTD có hiệu lực, các quy định của Luật đã đi vào cuộc sống và thực sự trở thành công cụ hữu hiệu đối với hoạt động BVQLNTD tại Việt Nam. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả được ghi nhận, việc thực thi Luật BVQLNTD vẫn còn có những hạn chế nhất định như: các quy định về giải quyết tranh chấp giữa người tiêu dùng và tổ chức cá nhân kinh doanh vẫn chưa hoàn thiện; việc hỗ trợ hoạt động cho các tổ chức xã hội tham gia BVQLNTD còn nhiều lúng túng; nguồn lực hỗ trợ cho hoạt động bảo vệ người tiêu dùng tại các địa phương còn nhiều hạn chế…

Luật sư Nguyễn Văn Hậu – Phó chủ tịch Hội Luật gia Tp.HCM cho biết đã hơn 2 năm kể từ ngày Luật BVQLNTD có hiệu lực nhưng dường như người tiêu dùng vẫn chưa thực sự biết và hiểu được 8 quyền năng cơ bản của mình, hoặc những người hiểu thì tâm lý e ngại vẫn đè nặng trở thành rào cản để thực thi những quyền lợi được hưởng. Đáng lo hơn, nhiều người tiêu dùng còn không để ý Luật BVQLNTD như thế nào, quyền lợi họ được hưởng là gì?. Ông Hậu nhấn mạnh: “Để bảo vệ quyền lợi chính đáng và hợp pháp của mình tốt hơn, đã đến lúc người tiêu dùng cần phải thay đổi nhận thức của mình, phải chủ động tìm hiểu các quy định của pháp luật BVQLNTD; chủ động liên hệ đến các cơ quan, tổ chức như tổ chức bảo vệ người tiêu dùng hoặc chống gian lận thương mại để được bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp. Và cũng đã đến lúc người tiêu dùng phải thay đổi tâm lý ngại kiện tụng như trước đây, phải có ý thức bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình”.

Cũng theo Luật sư Nguyễn Văn Hậu, theo Quy định của Luật BVQLNTD, các tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục hàng hóa, dịch vụ thiết yếu do Thủ tướng Chính phủ ban hành phải đăng ký hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung với cơ quan quản lý Nhà nước có thẩm quyền về BVQLNTD. Như vậy, hàng ngàn doanh nghiệp đang kinh doanh các hàng hóa, dịch vụ thiết yếu phải thực hiện theo quy định này. Tuy nhiên, sau 2 năm thực hiện, Cục Quản lý Cạnh tranh nhận được 138 hồ sơ đăng ký của doanh nghiệp và chỉ có 66 hồ sơ được chấp nhận. Như vậy nghĩa là còn hàng ngàn trường hợp doanh nghiệp khác không tiến hành đăng ký hợp đồng.

Theo Điều 11 Nghị định 19/2012/NĐ-CP, đáng lý các doanh nghiệp này sẽ bị phạt tiền từ 50 – 70 triệu đồng nhưng đến nay cũng chưa có trường hợp vi phạm nào bị xử lý. Việc cơ quan chức năng không xử lý nghiêm hành vi vi phạm theo quy định của Luật, dẫn đến tình trạng doanh nghiệp “nhờn luật”, xuất hiện nhiều doanh nghiệp cố tình né tránh trách nhiệm khi bị người tiêu dùng khiếu nại, không chỉ không giải quyết mà còn có thái độ thách thức pháp luật, ảnh hưởng đến hiệu quả của công tác BVQLNTD.

Một bất cập khác hiện nay, theo Luật gia Phan Thị Việt Thu - Phó Chủ tịch Hội BVNTD Tp.HCM, là vẫn chưa có cơ quan quản lý nhà nước nào trực tiếp đứng ra xử lý các trường hợp khiếu kiện của người tiêu dùng. Ngay cả Tòa án, cụ thể các TAND quận, huyện tại Tp.HCM cũng chưa áp dụng việc nhận khiếu kiện của người tiêu dùng theo đúng qui định của Luật BVNTD, khiến người tiêu dùng chịu uất ức.

Để Luật BVQLNTD ngày càng đi vào thực tế cuộc sống và phát huy hiệu quả, ông Nam khuyến nghị trong thời gian tới, Bộ Công Thương và Sở Công Thương các tỉnh, thành phố với tư cách là những cơ quan được giao nhiệm vụ quản lý nhà nước trong lĩnh vực này cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, tổ chức và cá nhân có liên quan để có những hoạt động tích cực hơn, khắc phục những tồn tại để đưa các quy định của Luật đi vào cuộc sống. Đồng thời tập trung hoàn thiện hệ thống pháp luật; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho xã hội, doanh nghiệp và người tiêu dùng; xây dựng và hoàn thiện cơ chế phối hợp, thúc đẩy sự tham gia của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền….

Mỹ Châu