M&A: Tăng trưởng và đột phá

Hội thảo “Chiến lược M&A để tăng trưởng đột phá” được tổ chức mới đây tại Hà Nội cho thấyViệt Nam là một thị trường M&A có mức tăng trưởng “vượt bậc” trong 5 năm vừa qua. Từ chỗ chỉ có 1,08 tỷ USD vào năm 2009 lên mức 5,1 tỷ USD vào năm 2012.

Thị trường 5 tỷ USD

Xu hướng sáp nhập doanh nghiệp (M&A) trên thế giới đã không còn quá mới mẻ. Đặc biệt, đặt trong bối cảnh nền kinh tế thế giới cũng như trong nước trong những năm gần đây luôn gặp phải những khó khăn bất ổn. Song hiện Việt Nam vẫn nổi lên là một thị trường có sức hút khá hấp dẫn đối với các nhà đầu tư ngoại. Và các doanh nghiệp Việt cũng đang ngày càng đóng vai trò chủ động tiếp cận và làm chủ M&A. Cụ thể, năm 2012, tỷ lệ thương vụ doanh nghiệp Việt mua lại là 45%. Nếu tính theo số lượng thì trong khoảng 5 năm vừa qua, các thương vụ M&A do doanh nghiệp đứng ra dàn xếp chiếm một tỉ lệ khá lớn, đến 77%. Điểm hạn chế lớn nhất chỉ nằm ở chỗ các thương vụ này vẫn còn hạn chế ở giá trị đầu tư, chủ yếu ở quy mô 2 - 5 triệu USD/thương vụ, một số ít thương vụ ở mức 10 - 30 triệu USD.

Còn theo thống kê của nhóm nghiên cứu M&A Vietnam Forum, các nhà đầu tư nước ngoài chiếm đến 66% giá trị giao dịch. Cụ thể trong năm 2011 là năm được coi là năm có nhiều thương vụ lớn nhất. Còn xếp theo thứ tự thì Nhật Bản hiện là quốc gia dẫn đầu về M&A tại Việt Nam cả về số lượng lẫn giá trị. Các thương vụ được nói đến nhiều nhất là Mizuho trở thành đối tác chiến lược của Vietcombank hay thương vụ Unicham mua 95% cổ phần cùa Diana, Sumitomo mua cổ phần của tập đoàn Bảo Việt và UFJ Mitsubishi mua cổ phần của Vietinbank.

Về tiêu chí lĩnh vực, tiêu dùng được xem là ngành hàng có sức hút lớn nhất, với tổng giá trị thương vụ M&A riêng trong năm 2012 lên đến 1 tỷ USD, chiếm 25% tổng giá trị M&A cả năm. Nhà đầu tư có xu hướng chọn thực hiện M&A để mở rộng chuỗi giá trị và tiếp cận thị trường. Bước sang năm 2013, không ít ý kiến các chuyên gia lo ngại các thương vụ M&A sẽ thấp hơn so với năm 2012. Và thực thế là con số này chỉ đạt khoảng 1,8 tỷ USD trong 6 tháng đầu năm 2013.

ASEAN - Thị trường béo bở

Theo chuyên gia M&A, ông Marc Djandji, Phó Giám đốc Công ty Cổ phần chứng khóa Dầu khí PSI, sở dĩ có nhận định trên là do mức độ đánh giá các điều kiện kinh tế vĩ mô của khu vực. Trong tương lai từ nay đến năm 2015, thì Asean là khu vực có tính phát triển bền vững bậc nhất ở khu vực châu Á. Theo đó, Asean sẽ trở thành một cộng đồng kinh tế thống nhất, với rất nhiều chính sách ưu tiên của các nước đưa ra nhằm thu hút dòng vốn đầu tư FDI. Vì vậy có thể khẳng định xu hướng mua bán và sát nhập sẽ diễn ra mạnh mẽ hơn ở các quốc gia trong khu vực này.

Một phân tích thương mại khác, Asean còn là một thị trường đầy tiềm năng,với dân số hiện nay khoảng 600 triệu người chiếm 9% dân số thế giới. Cơ cấu dân số trẻ, tầng lớp những người có thu nhập cao ngày một tăng, tạo điều kiện cho các ngành bán lẻ, sản xuất tiêu dùng, giáo dục, y tế phát triển. Với những điều kiện như trên, Đông Nam Á trong tương lai thực sự sẽ trở thành điểm đến của nhiều doanh nghiệp, nhiều công ty và tập đoàn đa quốc gia trên thế giới. Đây chính là cơ hội để làn sóng M&A phát triển, ông Marc Djandji nói.

Riêng thị trường Việt Nam, ông Marc Djandji cho rằng, đây là thị trường có tính hấp dẫn và thu hút được rất nhiều sự chú ý của các nhà đầu tư nước ngoài. Điểm đặc biệt của thị trường chính là trong thời gian dài vừa qua, Việt Nam đã đón được dòng vốn đầu tư lớn đến từ các nước Nhật Bản, Hàn Quốc… thậm chí cả Trung Quốc cũng đang tìm kiếm cơ hội để đầu tư vào Việt Nam.

Tuy nhiên, để đón được làn sóng đầu tư này tốt hơn nữa, vị chuyên gia này cho khuyến nghị doanh nghiệp cần có những bước chuẩn bị chiến lược nghiêm túc từ nay đến năm 2015. Và để làm được điều này, các doanh nghiệp Việt Nam cần tìm đến các ngân hàng đầu tư tài chính để được tư vấn xây dựng, phát triển thương hiệu, qua đó nâng cao giá trị của công ty. Nếu làm tốt điều này, công ty đó có thể chủ động trong quá trình đàm phán với các đối tác. Mặt khác, doanh nghiệp Việt cũng ý thức rằng, giờ các ngân hàng không còn vai trò là kênh môi giới, mà đơn giản chỉ là người tư vấn cho doanh nghiệp phát triển. M&A là một quá trình dài, đòi hỏi có sự đánh giá tổng quan về các yếu tố của doanh nghiệp. Đây chính là căn cứ và cơ sở để doanh nghiệp có thể đưa ra các giải pháp M&A phù hợp.

Vẫn còn rào cản

Theo Giáo sư Nigel Denscombe, chuyên gia quản trị chiến lược quốc tế, hoạt động M&A đang là miếng bánh béo bở với tiềm năng với các nhà đầu tư và doanh nghiệp trên thế giới cũng như tại Việt Nam. Song để hoạt động này thực sự đạt hiệu quả kinh tế cũng như các ảnh hưởng tích cực đến nền kinh tế vĩ mô của từng quốc gia, thì các hoạt động M&A vẫn ẩn chứa nhiều rào cản. Theo đó, có ba thách thức chính đối với hoạt động M&A. Thứ nhất là thách thức đến từ hệ thống luật. Hoạt động M&A vẫn còn đang được quy định rải rác ở các luật và văn bản quy phạm pháp luật khác nhau, hơn nữa mới chỉ quy định một cách chung chung, chứ chưa có hệ thống chi tiết.

Thách thức thứ hai nằm ở nội tại cả hai bên mua và bán. Thực tế có nhiều công ty muốn mua và cũng có không ít công ty muốn bán, nhưng phần nhiều trong số họ không có những hiểu biết cơ bản về nghiệp vụ M&A, cũng như không biết được sau M&A sẽ như thế nào. Họ không thể tự mình tìm kiếm đối tác phù hợp.

Và thách thức thứ ba, đến từ bên trung gian. Hiện nay có khá nhiều các công ty chứng khoán, tư vấn tài chính, kiểm toán tham gia vào làm trung gian, môi giới cho các bên trong hoạt động M&A. Tuy nhiên, do có những hạn chế về hệ thống luật, nhân sự, tính chuyên nghiệp, cơ sở dữ liệu, thông tin… nên các đơn vị này chưa thể trở thành trung gian thiết lập một “thị trường” để các bên mua – bán gặp nhau.

Mối lợi nhuận khổng lồ từ các thương vụ M&A thì doanh nghiệp và nhà đầu tư nào cũng nhìn thấy, tuy nhiên, theo khuyến cáo của các chuyên gia để các thương vụ này thực sự thành công, hiệu quả kinh tế cao thì cần có sự hợp tác của đội ngũ lãnh đạo công ty, luật sư tư vấn, ngân hàng đầu tư, để có thể định giá chính xác về giá trị của công ty định mua, bức tranh toàn cảnh về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, nguồn nhân lực, văn hóa của các bên...

Anh Phương