Sửa đổi luật Ngân sách Nhà nước phù hợp với chuẩn mực quốc tế

Chia sẻ bài học kinh nghiệm của các quốc gia trên thế giới về cải cách ngân sách và những định hướng đối với việc xây dựng Luật Ngân sách nhà nước của Việt Nam là mục đích của Hội thảo quốc tế “Định hướng sửa đổi luật Ngân sách Nhà nước - kinh nghiệm quốc tế” diễn ra tại Nình Bình vừa qua. Hội thảo do Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội phối hợp với Bộ Tài chính tổ chức, với sự hỗ trợ của Liên hợp quốc.

Hội thảo này là một trong những hoạt động nằm trong khuôn khổ của Dự án “Tăng cường năng lực giám sát ngân sách của các cơ quan dân cử Việt Nam” của Ủy ban Tài chính – Ngân sách do Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) hỗ trợ kỹ thuật trong giai đoạn 03 năm, từ 2013-2015.

Luật Ngân sách nhà nước (NSNN), được Quốc hội thông qua năm 2002 và có hiệu lực thi hành từ năm 2004, quy định về lập, chấp hành, quyết toán, kiểm tra ngân sách nhà nước và về nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan Nhà nước các cấp trong lĩnh vực ngân sách nhà nước.

Theo Tiến sĩ Phùng Quốc Hiển, Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng, Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội, sau 9 năm tổ chức thực hiện thực tế cho thấy, Luật NSNN đã có vai trò quan trọng, tạo sự chuyển biến tích cực trong hoạt động thu, chi NSNN.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Phùng Quốc Hiển cho biết: “Cùng với quá trình vận hành của nền kinh tế theo cơ chế thị trường và trước yêu cầu đổi mới để hội nhập và phát triển, Luật NSNN cũng bộc lộ một số bất cập. Hệ thống NSNN mang tính lồng ghép, dẫn đến thẩm quyền giữa các cấp chồng chéo; quy trình ngân sách phức tạp; phạm vi thu, chi NSNN chưa rõ ràng. Việc phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách chưa phù hợp, căn cứ xây dựng dự toán NSNN chưa đầy đủ, chưa gắn với kết quả thực hiện nhiệm vụ đầu ra. Bên cạnh đó, quy định về trách nhiệm giải trình trước các cơ quan dân cử chưa cụ thể; công khai, minh bạch trong quản lý NSNN chưa phù hợp với thông lệ quốc tế …

Vì vậy, theo ông Hiển, Việt Nam cần phải sửa đổi Luật NSNN. Mặt khác, việc sửa đổi Hiến pháp cũng đặt ra yêu cầu hoàn thiện pháp luật về NSNN để bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất, tuân thủ các nguyên tắc quản lý tài chính – ngân sách được quy định trong Hiến pháp.

Tại Hội thảo, các chuyên gia từ các tổ chức tài chính quốc tế và các nước phát triển chia sẻ các bài học kinh nghiệm cải cách ngân sách của các quốc gia trên thế giới. Trong đó, các đại biểu tham dự thảo luận những ưu điểm và thách thức của các mô hình và cơ chế đã được sử dụng ở các nước, như các can thiệp ngân sách cụ thể, đặc biệt trong hỗ trợ tiếp cận giáo dục và chăm sóc y tế; các công cụ thuế giúp giảm tình trạng bất bình đẳng thông qua cung cấp kinh phí cho các dịch vụ địa phương; các phương thức chuyển đổi tài chính minh bạch cho chính quyền địa phương; và hướng dẫn và chỉ số giúp theo dõi tiến độ nhằm cải thiện chất lượng phân bổ ngân sách cấp tỉnh.

Bà Pratibha Mehta, Điều phối viên viên thường trú LHQ tại Việt Nam, đồng chủ tọa Hội thảo khẳng định, ngân sách là công cụ chính sách quan trọng nhất nhằm hoàn thành các mục tiêu quốc gia – bao gồm đảm bảo công bằng và bình đẳng trong phân bổ nguồn lực.

“Các nhà hoạch định chính sách cần lắng nghe ý kiến của phụ nữ, thanh niên, người khuyết tật, sống chung với HIV, dân tộc thiểu số và sống ở vùng sâu vùng xa, v.v. khi ra những quyết định quan trọng về chi tiêu nguồn lực tài chính của đất nước,” bà Pratibha nhấn mạnh.

Theo bà Pratibha Mehta, tăng cường phân cấp, đặc biệt là tăng quyền chủ động của các địa phương - một trong những khả năng sửa đổi của Luật Ngân sách Nhà nước sẽ đem lại một cơ hội nhằm tăng cường hơn nữa tính toàn diện của quy trình ngân sách và đảm bảo bình đẳng.

Hiện nay nhiều nước trên thế giới đã và đang thực hiện phương pháp xây dựng ngân sách dựa vào kết quả, như kế hoạch tài chính và khuôn khổ chi tiêu trung hạn (MTFF và MTEF). Đây là những phương pháp tạo ra cơ sở để xây dựng ngân sách hàng năm cũng như giúp cho quốc hội giám sát để đảm bảo sử dụng ngân sách hiệu quả và kinh tế. Ngoài ra, Quốc hội và các cơ quan dân cử cấp tỉnh cũng có thể tăng cường hơn nữa công việc giám sát chi tiêu công thông qua sự hỗ trợ của Kiểm toán Nhà nước. Báo cáo kiểm toán nhà nước, trong đó cung cấp chi tiết các khoản chi tiêu công tại tất cả các cấp có thể là một công cụ quan trọng cho Quốc hội trong quá trình xem xét chi tiêu ngân sách đồng thời cho các cuộc chất vấn cơ quan hành pháp.

Theo Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hôi, Luật Ngân sách Nhà nước đang trong tiến trình điều chỉnh cho phù hợp hơn với bối cảnh của Việt Nam, tiến tới hài hòa hóa với các thông lệ và chuẩn mực của quốc tế. Quốc hội và các cơ quan Chính phủ Việt Nam đang có những cố gắng và nỗ lực trong việc thực hiện các bước tham vấn ở các cấp, với các cơ quan, ban ngành và các chuyên gia trong lĩnh vực liên quan, nhằm thu thập các ý kiến hữu ích, phù hợp để tổng hợp, xem xét và sử dụng trong quá trình chỉnh sửa Luật Ngân sách, hướng tới việc ra đời một Luật Ngân sách mới, phù hợp hơn, hiệu quả hơn, đóng góp cho sự phát triển kinh tế của Việt Nam có tính bền vững. Tính công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong vấn đề ngân sách sẽ được chú trọng và cải thiện.

Quỳnh Chi