Cần gắn việc phát triển làng nghề với giữ gìn môi trường

Làng nghề không chỉ là một trong những nét văn hóa tiêu biểu cần được bảo tồn mà còn có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội và phát triển nông thôn, giúp cải thiện đời sống và nâng cao thu nhập. Tuy nhiên, đi cùng với việc phát triển, duy trì các làng nghề thì vấn đề ô nhiễm môi trường đã gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng và đang trong tình trạng đáng báo động.

Theo thống kê, các làng nghề thường tập trung chủ yếu ở các vùng châu thổ sông lớn như châu thổ sông Hồng, tại Hà Nội, Hà Tây, Bắc Ninh, Thái Bình, Nam Định … Một số làng nghề nổi tiếng như: Làng Gốm sứ Bát Tràng (Hà Nội), Làng nghề khảm trai Chuông Ngọ (Hà Nội), Làng Lụa Vạn Phúc (Hà Đông – Hà Nội), Làng nghề Đồng Kỵ (Bắc Ninh), Làng Tranh dân gian Đông Hồ (Bắc Ninh), Làng nghề Kim hoàn Kế Môn (Thừa Thiên – Huế), Làng Đá mỹ nghệ Non Nước (Đà Nẵng),…

Hiện nay, cùng với tốc độ phát triển kinh tế, các làng nghề truyền thống của Việt Nam đang gây ra rất nhiều quan ngại về ô nhiễm môi trường, trong đó chủ yếu là ô nhiễm môi trường không khí, môi trường nước và ô nhiễm tiếng ồn.

Đối với môi trường không khí chủ yếu ở một số khu vực làng nghề như làng nghề sản xuất gỗ mỹ nghệ, làng nghề đá mỹ nghệ, các làng nghề chế biến nông sản thực phẩm… Đối với môi trường nước, hiện nay nguồn nước ở một số làng nghề đang có chiều hướng gia tăng các chất gây ô nhiễm như: phẩm nhuộm, các hợp chất chứa lưu huỳnh trong công đoạn tẩy trắng và sấy nguyên liệu tại các làng nghề thủ công dệt chiếu cói hay nước thải từ các làng nghề chế biến nông sản, thực phẩm, bánh đa, bún, giết mổ gia súc. …. Ở các làng nghề chế biến nông sản, thực phẩm, nước mặt nhiều nơi có hàm lượng COD, BOD5, NH4+, coliform vượt hàng chục lần đến hàng trăm lần quy chuẩn, nước mặt ở các làng nghề dệt nhuộm cũng bị ô nhiễm nặng với hàm lượng các chất độc hại cao hơn quy định 2-3 lần... Ngoài ra, các máy móc hoạt động liên tục cũng là nguyên nhân chính gây ra ô nhiễm tiếng ồn.

Về nguyên nhân của tình trạng này, chủ yếu là do các cơ sở trong làng nghề còn có quy mô nhỏ, chỉ một vài thậm chí là một gia đình nên phần lớn các cơ sở sản xuất trong các làng nghề không được quy hoạch tách riêng khu dân cư mà lại đan xen với các khu nhà ở… Chính vì vậy, nguy cơ tiềm ẩn tại các làng nghề không chỉ ảnh hưởng về môi trường mà còn gây ra những bệnh nghề nghiệp cho người lao động.

Cùng với đó là trình độ người lao động tại các làng nghề còn hạn chế, chủ yếu là lao động thủ công, chỉ học nghề trực tiếp qua thực tế lao động nên nhận thức về bảo vệ môi trường chưa cao. Nhiều làng nghề chưa quan tâm tới xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật cho bảo vệ môi trường, thiếu phương tiện đảm bảo môi trường lao động như hệ thống đèn chiếu sáng, quạt hút thông gió, hút hơi độc, hút bụi, hệ thống xử lý chất thải và nước thải… nên tình trạng ô nhiễm càng trở lên nghiêm trọng.

Ðể các làng nghề phát triển bền vững và giảm ô nhiễm môi trường, cần sớm hoàn thiện văn bản hướng dẫn các địa phương gắn phát triển làng nghề với giữ gìn môi trường; vận động các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất đầu tư công nghệ hiện đại, kết hợp xây dựng hệ thống xử lý nước thải, khí thải, chất thải…

Bên cạnh đó, các tỉnh thành cũng nên có chính sách những cơ chế chính sách khuyến khích các làng nghề bảo vệ môi trường: Hỗ trợ kinh phí xây dựng cơ sở hạ tầng, trong đó có quy hoạch xây dựng các khu, cụm làng nghề có lắp đặt, xây dựng hệ thống xử lý chất thải, nước thải và các bãi chôn lấp chất thải rắn… Đồng thời khuyến khích các cơ sở sản xuất áp dụng các phương thức sản xuất mới, sản xuất sạch hơn, tiết kiệm năng lượng, thân thiện với môi trường…

Thực hiện Chương trình QG về an toàn lao động, vệ sinh lao động giai đoạn 2011-2015, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) là một trong các đầu mối triển khai dự án 3 – Tuyên truyền, giáo dục, huấn luyện, tư vấn và hỗ trợ các biện pháp kỹ thuật an toàn – vệ sinh lao động. VCCI được giao tổ chức các hoạt động tuyên truyền, đào tạo huấn luyện, tư vấn nhằm nâng cao nhằm nâng cao chất lượng công tác an toàn vệ sinh lao động trong các DN vừa và nhỏ là hội viên của VCCI. Dự án do Văn phòng Doanh nghiệp vì sự phát triển bền vững thuộc VCCI làm đầu mối thực hiện.

Theo chương trình, mục tiêu đến năm 2015, hàng năm trên 40.000 người làm các nghề, công việc có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn - vệ sinh lao động, 10.000 người làm các nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm, 40.000 cán bộ an toàn - vệ sinh lao động các doanh nghiệp, cơ sở được hỗ trợ huấn luyện về AT - VSLĐ; Trên 10.000 hộ gia đình, tổ hợp tác, 1.000 làng nghề, 5000 hợp tác xã, 30.000 doanh nghiệp vừa và nhỏ, 2.000.000 số hội viên nông dân được phổ biến các thông tin phù hợp về AT-VSLĐ; …

Các hoạt động chủ yếu tập trung vào: nâng cao nhận thức, trách nhiệm của người sử dụng lao động, người lao động về công tác ATVSLĐ; động thông tin, tuyên truyền, huấn luyện tư vấn, hỗ trợ kỹ thuật theo từng nhóm đối tượng đặc thù…

Hà Thu