Doanh nghiệp – ngân hàng: Mối quan hệ hữu cơ mới

Doanh nghiệp và ngân hàng luôn là hai đối tượng có mối quan hệ mật thiết với nhau, đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế có nhiều trắc trở như giai đoạn hiện nay. Xây dựng, cũng như hoạch định chính sách tìm ra cách phát triển bền vững cho hai chủ thể này là nội dung chính của Hội thảo “Chuyển đổi mô hình kinh doanh - Doanh nghiệp và ngân hàng” do Viện Nhân lực Ngân hàng Tài chính (BTCI) tổ chức mới đây tại Hà Nội.

Môi trường kinh doanh đầy biến động

Theo ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, việc chuyển đổi mô hình kinh doanh kết hợp giữa ngân hàng là tối cần thiết. Sự chuyển đổi này cũng cần dựa trên những kinh nghiệm trong nước và thế giới. Mối quan hệ này càng trở nên gần gũi hơn khi hệ thống ngân hàng không chỉ là nhà cung cấp vốn cho doanh nghiệp mà con là nhà tư vấn rất tốt trong định hướng kinh doanh. Tuy nhiên, ông Lộc cũng đưa ra cảnh báo, hiện cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam đang phải trải qua một giai đoạn rất khó khăn. Các nguyên nhân chính có thể chỉ ra đó là mặc dù mặt bằng lãi suất ngân hàng đã được hạ tới mức thấp, chi phí về vốn giảm. Song hoạt động sản xuất kinh doanh của đại bộ phận doanh nghiệp vẫn gặp không ít trở ngại do thị trường bị thu hẹp, hàng tồn kho tăng, tổng cầu của nền kinh tế còn yếu. Theo những số liệu thông kê mới đây cho biết, tính đến hết tháng 9 năm 2013, đã có trên 42.000 DN ngừng hoạt động. Số DN vẫn còn khả năng hoạt động thì tỷ lệ thua lỗ cũng rất cao. Theo Bộ Tài chính, thời điểm tháng 8/2013 có khoảng 66% DN đang hoạt động không có khả năng nộp thuế thu nhập DN (tức là làm ăn không hiệu quả, hoặc thua lỗ).

Thực tế này đặt ra vấn đề là, doanh nghiệp chính là những khách hàng tiềm năng đầy hứa hẹn của ngân hàng nay lâm vào cảnh kinh doanh thua lỗ nên chuyện vay vốn trở nên xa vời. Còn các ngân hàng thương mại thì chụi cảnh vốn có nhưng không ai vay, dẫn đến hệ quả tăng trưởng tín dụng chậm, lợi nhuận giảm sút. Mặt khác xét ở tình hinh kinh tế vĩ mô việc dòng vốn không được tuần hoàn, bị ứ đọng cũng là một trong những nguyên nhân gây bất ổn cho nền kinh tế. Mặc dù Chính phủ đã xác định hai trọng tâm là tái cơ cấu các tổ chức ngân hàng cũng như toàn bộ hệ thống doanh nghiệp nhà nước nhưng kết quả chưa thực sự như mong muốn.

Trong vấn đề chuyển đổi mô hình kinh doanh, ông Nguyễn Hữu Thái Hòa, Giám đốc Chiến lược Tập đoàn FPT tiếp cận ở một góc nhìn khác, ông cho rằng người đứng đầu các DN Việt Nam thường hành xử như những "ông vua" mà không thể nào đo đếm được. Sự quan tâm của lãnh đạo DN Việt đến chuyển đổi rất "đầu voi đuôi chuột", có thể 6 tháng đầu rất hào hứng, lúc nào cũng nói về chuyển đổi, về quyết tâm đưa DN đến tầm cao mới, nhưng 6 tháng sau câu chuyện chuyển rất ít được nhắc đến. Ông Hòa phân tích thêm, thực sự kinh nghiệm từ các doanh nghiệp lớn trên thế giới cho thấy có tới 90% sự đổi mới là thất bại, nhưng khi thất bại thì đó cũng là khoảng thời gian quý báu để nhìn ra những kinh nghiệm xương máu để từ đó tìm ra hướng đi mới thích hợp. Thực tế cho thấy chuyển đổi chỉ thành công khi có động lực và khi không còn đường lùi. Nếu thấy không có gì cần đổi mới mà cứ tiền hành thì chắc chắn là thất bại. Vị tướng dẫn quân ra trận mà không biết đánh như thế nào thì sẽ tổn thất lớn.

"Phải đảm bảo mọi người lao động biết rõ về đổi mới, tại sao phải đổi mới và từ lãnh đạo phải có các cam kết rõ ràng, phải khuyến khích người lao động tham gia với những sáng tạo không ngừng, bởi sáng tạo là đặc tính duy nhất của đổi mới", ông Hòa nói.

Với cách tư duy của chính “người trong cuộc”, ông Lưu Trung Thái, Phó chủ tịch thường trực HĐQT MBbank cho rằng, mỗi cấu phần trong mô hình kinh doanh được điều chỉnh để phản ánh tư tưởng chiến lược cũng như năng lực cốt lõi mà DN muốn hướng tới. Việc xác định năng lực cốt lõi bao giờ cũng kèm theo các yếu tố: có thể tạo ra khác biệt gì so với các đối thủ cạnh tranh. Và để tạo được những năng lực này thì cần hiểu rõ cần những điều chỉnh gì đối với các cấu phần/yếu tố của mô hình kinh doanh hiện có?

Tuy vậy, ông Thái cũng cho rằng, chuyển đổi mô hình kinh doanh là một hành trình khó khăn, trong đó vai trò và trách nhiệm của các bên tham gia phải được xác định rõ với việc giám sát và điều hành chuyển đổi phải tuân thủ theo một quy trình nghiêm ngặt. Đặc biệt, những sai lệch trong quá trình chuyển đổi so với kế hoạch “gốc” cần phải được phân tích rõ, nhằm thực hiện những điều chỉnh thích hợp.

Chia sẻ kinh nghiệm chuyển đổi từ MBBank, ông Thái cho biết, bước đi đầu tiên là cụ thể hóa mục tiêu tổng quát thành các bước đi rõ ràng, xác lập các phân khúc khách hàng khác nhau để xây dựng những mô hình kinh doanh đặc thù cho mỗi phân khúc/tiểu phân khúc như khách hàng cá nhân, DN vừa và nhỏ, DN lớn và các định chế tài chính... Thứ hai là xác định năng lực tổng thể của toàn đơn vị và chuyển đổi năng lực này vào mỗi mô hình kinh doanh. Thứ ba, xác định độ lệch giữa năng lực yêu cầu/mong muốn với thực tế. Thứ tư, có lịch trình tổng thể để xây dựng năng lực yêu cầu phục vụ cho quá trình chuyển đổi. Thứ năm, xác định các rủi ro trong quá trình chuyển đổi và những giải pháp chuyển hóa/giảm thiểu rủi ro. Cuối cùng là xác lập các cột mốc, các tiêu chí đo lường mức độ thành công của hành trình chuyển đổi qua các giai đoạn triển khai.

Tìm giải pháp

Các lời khuyên kinh điển trong chuyển đổi mô hình kinh doanh được chỉ ra rằng, DN cần xây dựng lộ trình cho sự thay đổi về chất, xây dựng quy trình quản trị sự thay đổi và quản trị rủi ro, dự báo được các biến đổi của ngành hàng, có chuyên gia cố vấn để hoạch định chiến lược, huy động được nguồn vốn…

Tuy nhiên, ông Douglas Jackson, Giám đốc Điều hành khu vực Châu Á - Thái Bình Dương của Tập đoàn tư vấn quản trị BCG nói cụ thể, DN cần áp dụng các chuẩn mực về quản trị mới, tận dụng mạng Internet, facebook có sức lan tỏa mạnh để có thể đến gần khách hàng và được khách hàng lựa chọn. Tuy nhiên, trên thực tế đã có hơn 1/3 số DN không vượt qua được mô hình chuyển đổi, vì vậy chỉ những DN nào sớm tìm ra mô hình kinh doanh thích hợp, người đó sẽ chiến thắng và có cơ hội dẫn dắt thị trường.

Ông Mohd Sufian, Giám đốc điều hành khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, Hay Group, đưa ra quan điểm, đầu tư nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đưa nhân lực vào đúng vị trí họ có thể đảm trách thay vì đưa họ vào công việc mà họ không thể làm được. Đưa ra thông điệp về chiến lược chuyển đổi mô hình của DN để lãnh đạo và nhân viên cùng có quyết tâm thay đổi sẽ giúp quá trình chuyển đổi mô hình dễ dàng hơn.

Theo ông Vũ Tiến Lộc, giải pháp quan trọng hàng đầu lúc này mà DN cần nghĩ tới đầu tiên là phải tự cứu lấy mình trước khi trông chờ tìm thấy các nguồn “ngoại lực” khác. Trong đó, các doanh nghiệp cần chú trọng đến vấn đề sống còn là quản trị tài chính, cách huy động vốn cho sản xuất kinh doanh. Muốn giải quyết tốt vấn đề này, các ngân hàng phải thực sự là những người đối tác thực sự tin cậy của DN, nhất là DN nhỏ và vừa, không chỉ cung ứng vốn mà còn hỗ trợ về kỹ thuật để DN chuyển đổi mô hình kinh doanh theo hướng an toàn và hiệu quả nhất./.

Anh Phương