Sức mua cần trợ lực

Đang bước vào mùa tiêu dùng lớn nhất năm và thông lệ hàng năm đây là thời điểm các mặt hàng tăng giá do có sự hẫu thuẫn của nhu cầu tiêu dùng. Nhưng năm nay, thời điểm cuối năm thị trường vẫn trầm lắng do sức mua yếu kém. Đây là nguyên nhân khiến chỉ số giá tiêu dùng (CPI) thấp bất thường. Mối lo lắng của các chuyên gia kinh tế rất mong manh giữa ranh giới của lạm phát và kinh tế trì trệ, sức cầu yếu.

CPI tăng thấp vẫn lo

Hết tháng 11 đã vào mùa cao điểm tiêu dùng, nhưng CPI của tháng này lại thấp đáng ngạc nhiên, chỉ tăng 0,34% so với tháng 10. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê Việt Nam, nếu so với tháng 12 năm 2012, CPI tăng 5,5%; so với tháng 11 năm 2012 tăng 5,78%, còn so với bình quân 11 tháng cùng kỳ năm 2012, CPI tăng 6,65%.

Với mức tăng khiêm tốn 0,34% so với tháng trước đó, CPI tháng 11 năm nay có mức tăng thấp nhất so với cùng kỳ trong vòng 5 năm qua, theo đánh giá của Tổ điều hành thị trường trong nước.

Mức tăng thấp này có nguyên nhân từ đợt giảm giá xăng dầu vào giữa tháng, cộng thêm hiệu ứng giảm giá xăng dầu tháng 10 khiến chỉ số giá giao thông giảm 0,02%. Giá viễn thông cũng giảm 0,86%. Các mặt hàng còn lại đều tăng giá nhưng không có mức tăng lớn, từ 0,07-0,62%. Mức tăng lớn nhất thuộc về nhóm hàng ăn và dịch vụ, do mưa bão, lũ lụt tại miền Trung gây thiệt hại lớn về sản xuất nông nghiệp làm cho giá lương thực, thực phẩm tăng cao.

Tính chung từ đầu năm 11 tháng tăng 5,5%, là mức tăng thấp trong 10 năm qua. Dự báo CPI năm 2013 có khả năng thấp hơn năm 2012, 6,81%. Đây là năm thứ 2 liên tiếp CPI tăng dưới 7%.

Xu hướng giá cuối năm sẽ nóng hơn do dịp năm mới 2014 và tết Nguyên đán, tuy nhiên giá cả được nhận định sẽ ổn định, không có mức tăng đột biến như thông lệ nhiều năm. Nguyên nhân chính phải kể tới việc người dân tiếp tục thắt chặt chi tiêu do công ăn việc làm khó khăn, thu nhập không được cải thiện. Lực cầu yếu cản trở kinh tế hồi phục đang được nhắc tới nhiều nhất thời điểm này.

Một điều đáng lưu tâm khác mà giới phân tích kinh tế lo ngại là CPI tăng thấp không hẳn phản ánh lạm phát được kiềm chế tốt. CPI tăng thấp còn có nguyên do từ tác động giá cả của thị trường thế giới. 2 năm qua, kinh tế thế giới vẫn chưa lấy lại đà tăng trưởng, giá hàng hóa thế giới năm 2012 giảm 3%, riêng giá lương thực, thực phẩm “rơi tự do” gần 10%. Giá hàng hóa thế giới 10 tháng đầu năm 2013 tiếp tục giảm 2%. Nền kinh tế nước ta còn phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu, nên nếu giá hàng hóa trên thị trường thế giới tăng cao thì giá tiêu dùng của nước ta cũng tăng cao và ngược lại. Giá hàng hóa thế giới giảm đã khiến hàng tiêu dùng trong nước hạ nhiệt. Vấn đề được xem xét lại là, trong khi giá hàng hóa thế giới giảm mạnh, CPI trong nước vẫn tăng xấp xỉ 6,8% năm là một mức tăng không hề thấp. Kinh tế thế giới tiếp tục phát đi những tín hiệu phục hồi vững chắc, giá hàng hóa sắp tới có thể tăng, chắc chắn tác động đến giá cả trong nước. Quan điểm này cho rằng nền kinh tế Việt Nam vẫn có thể đối mặt với lạm phát cao trở lại nếu không có những chính sách thích hợp, vừa hỗ trợ phục hồi kinh tế vừa kiềm chế lạm phát cao làm mất ý nghĩa của tăng trưởng.

Kích cầu tiêu dùng hay tiếp tục thắt lưng buộc bụng?

Có thể nhận thấy rõ ràng chính sách tiền tệ đã nới lỏng hơn, NHNN nới chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng cho các NH thương mại, đồng thời họp bàn với giới NH về giải pháp thúc đẩy tăng trưởng tín dụng, kiềm chế nợ xấu. Trên thị trường, các NHTM đều đưa ra chính sách cho vay tiêu dùng khá hấp dẫn và thủ tục được đơn giản hóa một bước. Tín dụng đã có dấu hiệu tăng trưởng trở lại trong vòng 2 tháng qua.

Gói 30.000 tỷ đồng cho vay người thu nhập thấp mua nhà ở xã hội và nhà ở thương mại giá rẻ cũng nhằm kích cầu bất động sản, vừa hỗ trợ người dân mua nhà an cư vừa hỗ trợ DN tiêu thụ lượng căn hộ tồn kho, qua đó có sức lan tỏa tích cực tới các ngành sản xuất khác. Cho đến nay, gói 30.000 tỷ vẫn ách tắc đầu ra, mới giải ngân được khoảng 1%, nhưng tác động tâm lý tới thị trường khá tốt. Nhiều người quan tâm trở lại với căn hộ và tìm cách tiếp cận khoản vay này. Nếu khoản nay thực sự được các NH đẩy mạnh giải ngân, sức lan tỏa tới thị trường sẽ rất lớn.

TS Võ Trí Thành - Viện phó Viện Kinh tế TW trao đổi: Chúng ta áp dụng rất nhiều kênh hỗ trợ trực tiếp lẫn gián tiếp như hỗ trợ lãi suất, giãn, giảm một số loại thuế. Ngoài ra để kích cầu tiêu dùng, Chính phủ cũng quyết định miễn, giảm, giãn thời gian nộp một số loại thuế như thu nhập cá nhân, thuế thu nhập DN tạo đà cho nền kinh tế ổn định. Theo TS Thành, một gói kích cầu chỉ như thứ thuốc “gây nghiện” chứ không phải là giải pháp cơ bản giúp nền kinh tế thoát khỏi khủng hoảng.

Cộng đồng DN đang trải qua giai đoạn khủng hoảng. Có thể nhìn thấy điều này một phần tương đối rõ ràng trên sàn chứng khoán. Những cái tên một thời như họ Sông Đà, họ Vinaconex, họ dầu khí, vận tải biển… một thời đình đàm giờ đang đối mặt với nguy cơ hủy niêm yết do thua lỗ. Những tập đoàn như Kinh Bắc, Thái Hòa… chật vật tồn tại. Ngành thép, xi măng, mía đường… đầy rẫy khó khăn. Đó là các đại gia một thời, còn cộng đồng DN nhỏ và vừa cũng đang trong giai đoạn co cụm để tồn tại. DN đang thiếu niềm tin khi triển khai các kế hoạch kinh doanh mới. Nếu không có các giải pháp hỗ trợ tăng trưởng từ chính phủ, các kế hoạch hành động trợ giúp DN, kích thích tăng trưởng để thoát khỏi khủng hoảng kinh tế.

Chính phủ cũng đã áp dụng các giải pháp chống suy giảm kinh tế từ năm 2008, và gói kích cầu này khoảng 143.000 tỷ đồng, theo số liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Các hỗ trợ này thông qua miễn giảm thuế, hỗ trợ lãi suất một số nhóm ngành ưu tiên. Tuy nhiên các chính sách này được nhận định mới chỉ tác động tới những DN làm ăn có lãi, có thể nộp thuế. Còn những DN thực sự khó khăn chưa thể với tới các chính sách hỗ trợ.

Hiện tại Chính phủ chưa có kế hoach triển khai gói kích thích tăng trưởng tiếp theo. Trong khi đó, trên thế giới nhiều nước đã tung ra các gói kích cầu hỗ trợ tăng trưởng và thu được kết quả tốt. Nền kinh tế VN cũng cần được kích thích hỗ trợ để tạo đà tăng trưởng trở lại. Tuy nhiên đã gọi là kích cầu thì cần kích cầu theo đúng nghĩa, người tiêu dùng được thụ hưởng các ưu đãi này chứ không phải các thành phần thiếu minh bạch, cho vay dự án chất lượng thấp, có thể làm gia tăng nợ xấu và tiếp tục trở thành gánh nặng cho nền kinh tế.

Bảo Châu