Tăng cường liên kết để thúc đẩy xuất khẩu

Với việc đẩy mạnh mở rộng thị trường xuất khẩu, thời gian qua, hàng hóa của Việt Nam đã có mặt ở thị trường của 200 nước và vùng lãnh thổ. Trong năm 2013, dự kiến các thị trường đều đạt kim ngạch xuất khẩu như mục tiêu đã đề ra. Kết quả này có sự đóng góp không nhỏ của hệ thống thương vụ, tham tán thương mại Việt Nam ở nước ngoài. Đây chính là cầu nối quan trọng kết nối DN và thị trường Việt Nam với các nước trên thế giới.

Nỗ lực thúc đẩy xuất khẩu

Bộ trưởng Bộ Công Thương Vũ Huy Hoàng cho biết: “Nhìn chung, các Thương vụ Việt Nam đã có rất nhiều cố gắng, tích cực và chủ động hoàn thành các nhiệm vụ được giao, thực hiện vượt mức các kế hoạch định hướng xuất khẩu, góp phần vào thành công chung của ngành Công Thương. Thương vụ Việt Nam đã tạo thành một hệ thống liên kết giữa trong nước và nước ngoài, giữa các nước với nhau, đảm bảo Bộ Công Thương thực hiện tốt công tác thị trường nước ngoài. Hệ thống Thương vụ đã có truyền thống, uy tín, được cộng đồng doanh nghiệp trong nước, quốc tế và các đối tác nước ngoài của Bộ ghi nhận, đánh giá cao và thường xuyên liên hệ công tác”.

Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam cho rằng, con số 55 cơ quan thương vụ và 122 cán bộ trên toàn thế giới quá nhỏ so với con số kim ngạch xuất khẩu mà VN đạt được trong năm 2013. Trong bối cảnh nền kinh tế trong nước và thế giới vẫn còn đối diện với nhiều khó khăn, thì việc đạt được kim ngạch xuất khẩu hơn 132 tỷ USD, vượt chỉ tiêu Quốc hội đề ra là một sự nỗ lực cố gắng rất lớn của toàn ngành công thương cũng như của các Tham tán thương mại.

Tuy nhiên, nếu phân tích kỹ con số gần 133 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu, thì chỉ tỷ lệ lớn trong đó là do khối doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, các doanh nghiệp trong nước chiếm tỷ lệ kim ngạch khiêm tốn hơn rất nhiều. Vì vậy, Phó Thủ tướng lưu ý, bản thân các DN trong nước phải có sự gắn kết và có tiếng nói chung. Còn các Thương vụ cần phải có sự phối hợp chặt chẽ và phải là cầu nối gắn kết giữa DN trong nước với thị trường quốc tế.

Nhiều rào cản

Ông Nguyễn Cẩm Tú – Thứ trưởng Bộ Công Thương nhìn nhận, bên cạnh những mặt đã đạt được, hoạt động của thương vụ còn nhiều hạn chế. Ngoài những thị trường đã đạt được kết quả như mong đợi, một số thương vụ thiếu tính năng động, tích cực trong việc phối hợp với các địa phương… dẫn đến việc xuất khẩu những mặt hàng được coi là thế mạnh của Việt Nam vào một số thị trường chưa tương xứng với nhu cầu và tiềm năng.

Trên thực tế, nhiều bạn hàng nhập khẩu đang có xu hướng quay trở lại bảo hộ mậu dịch với mật độ cao, khiến khả năng cạnh tranh mở rộng thị trường gặp không ít khó khăn, gây tác động bất lợi đến hoạt động xuất nhập khẩu. Điều này đòi hỏi sự nỗ lực nhiều hơn từ các tham tán thương mại.

Ông Nguyễn Ngọc Hải - Thám tán Thương mại tại Iran cho biết: “Nhiều lần tiếp xúc với các doanh nghiệp, tôi thấy nhiều DN kêu thiếu thông tin về thị trường, về chính sách xuất nhập khẩu. Trong bối cảnh internet phát triển như hiện nay mà DN lại kêu không có thông tin thì không thể chấp nhận được”.

Ông Hải cũng cho rằng, không chỉ công tác tìm kiếm thị trường của các DN còn yếu, mà hoạt động xúc tiến thương mại của các địa phương làm cũng chưa tốt. Do đó, trong thời gian tới cần phải tăng cường vấn đề này.

Tham tán công sứ của Việt Nam tại Nhật Bản Nguyễn Trung Dũng cho biết: Một mâu thuẫn trong hoạt động xúc tiến thương mại là nhiều hiệp định kinh tế được xử lý tốt ở tầm vĩ mô nhưng lại hổng ở địa phương. Ví dụ, khi TPP đang trong quá trình đàm phán có nhắc đến cắt giảm thuế nông sản vào thị trường Nhật Bản, nhiều doanh nghiệp Việt đã “tưởng bở” sẽ xuất khẩu được lượng lớn gạo vào thị trường này. Tuy nhiên, với những đòi hỏi về tiêu chuẩn, với cơ chế đấu thầu khắt khe, thì khả năng gạo VN có mặt ở Nhật chỉ xấp xỉ con số 0.

Các thương vụ nên chú trọng công tác tham mưu

Ông Bùi Thanh Sơn – Thứ trưởng Bộ ngoại giao:

Tình hình hội nhập thế giới đang biến chuyển rất nhanh, nhất là các nền kinh tế mới nổi. Trong khoảng năm 2001 – 2013, GDP của các nền kinh tế mới nổi đặc biệt là của khối BRICS (Brazil, Russia, India, China and South Africa) đã tăng gấp 6 lần, trong khi mức trung bình của các nước phát triển trên thế giới chỉ tăng có 2 lần. Nguyên nhân tăng trưởng nhanh chóng của các nước trên đều dựa vào thương mại xuất khẩu. Đây là một điểm mà VN cần lưu ý, cố gắng kể cả về mặt ngoại giao, thương mại, kể cả trong nước và nước ngoài… để phát triển xuất khẩu. Hơn nữa, hiện nay thế giới định hình đa tầng, đa nấc các cơ chế, thể chế khác nhau. Việt Nam đang chủ động tham gia vào các cơ chế đang định hình này. Sơ bộ trong hai năm qua VN thiết lập được quan hệ chiến lược thêm với 5 nước và đối tác toàn diện với 2 nước. Như vậy, tổng số đối tác chiến lược hiện nay với VN là 13 nước và đối tác toàn diện là 11 nước. Trong nhiều hiệp định thương mại chúng ta đóng vai trò nòng cốt và thậm chí có những cơ chế chúng ta đang dẫn dắt. Có thể kể đến một số Hiệp định thương mại tự do quan trọng như TPP, FTA với EU, FTA với Hàn Quốc... Chính vì bối cảnh thế giới phát triển nhanh chóng và quan hệ đan xen như vậy nên vai trò của các cơ quan đại sứ, tham tán thương mại rất quan trọng. Các đại sứ, tham tán cần tham mưu được cho nhà lãnh đạo trong nước, cập nhật được hơi thở nóng nhất, xu thế mới nhất, những biến động trên thế giới, giúp VN tăng trưởng.

Nên mạnh dạn thay đổi phương thức xúc tiến đầu tư

Ông Nguyễn Văn Trung – Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư

Trong 20 năm qua, Việt Nam đã thu hút 230 tỷ USD vốn đầu tư FDI trong đó đã giải ngân được khoảng một nửa, đạt 18% GDP, thu hút 2 triệu lao động trực tiếp và từ 2-3 triệu lao động gián tiếp. Trong 11 tháng đầu năm 2013, đã thu hút 21 tỷ USD vốn đầu tư nước ngoài, đã giải ngân 11 tỷ USD. Ngoài những mặt tích cực mà FDI mang lại, cũng có một số hạn chế như, tạo nên ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, nhiều công nghệ VN nhập khẩu có vấn đề. Vì vậy, công tác thương vụ cũng như xúc tiến đầu tư thời gian tới nên tập trung nguồn lực để thu hút được những dự án đầu tư quy mô tương đối lớn và khuyến khích các thành phần liên kết hợp tác; thu hút các dự án đầu tư một cách có chọn lọc theo hướng có lợi cho môi trường; thu hút các dự án có quy mô toàn cầu của các công ty có uy tín. Bên cạnh đó, các biện pháp xúc tiến đầu tư cũng nên thay đổi, chú trọng hơn vào việc xúc tiến đầu tư tại chỗ. Nhiều trường hợp, các cơ quan, doanh nghiệp bỏ chi phí lớn ra nước ngoài xúc tiến đầu tư, nhưng đến nơi thì hiệu quả thu về rất kém, trong khi nhiều đối tác nước ngoài đến tận trụ sở làm việc của các cơ quan, doanh nghiệp đó đề đạt nguyện vọng hợp tác thì họ lại không tiếp đón…

Các thương vụ có thể thông qua VCCI để tích cực quảng bá đến các doanh nghiệp VN thông tin về các hội chợ, triển lãm uy tín ở nước sở tại, tập trung vào các mặt hàng VN có lợi thế cạnh tranh; tìm hiểu về các công nghệ điển hình, nổi trội để từng bước tư vấn, giới thiệu cho các doanh nghiệp, giúp các DN tăng gia tăng tính cạnh tranh; tạo điều kiện cho DN VN tìm hiểu sâu hơn về các công nghệ phụ trợ mới. Các tham tán thương mại nên chủ động hơn nữa trong việc cung cấp cho DNVN báo cáo chuyên ngành thường xuyên về tình hình các nước sở tại cũng như các cơ sở dữ liệu đáng tin cậy để các doanh nghiệp VN có thể tra cứu. VCCI sẵn sàng phối hợp với các Bộ ban ngành cũng như các thương vụ VN tại nước ngoài để thực hiện vấn đề này.

Hương Ly