Tiêu thụ hàng thuỷ sản: Không “xuôi chèo mát mái”

Hiện nay xuất khẩu thuỷ sản đang gặp khó khăn, nhưng thị trường nội địa lại trở thành thị trường “cứu cánh” cho các DN. Tuy nhiên, việc yêu cầu các mặt hàng thuỷ sản phải đảm bảo chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm trong nước như hàng xuất khẩu đã khiến nhiều DN không thể coi nhẹ tiêu chuẩn này.

Xuất khẩu không dễ

Tại Hội nghị đánh giá tình hình thực hiện chứng nhận thủy sản khai thác theo Quyết định 3477 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn vừa qua, ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản (VASEP) cho biết, xuất khẩu thủy sản sang Châu Âu giảm sút trong thời gian qua là do ảnh hưởng quy định IUU. (Theo quy định IUU, từ 1/1/2010, các lô hàng thủy sản khi xuất khẩu vào thị trường EU phải có thông tin về tàu khai thác, tên chủ tàu, phương tiện đánh bắt, vùng biển khai thác, loại sản phẩm và trọng lượng, giấy báo chuyển hàng trên biển…)

Theo VASEP, chỉ riêng xuất khẩu hải sản 6 tháng đầu năm sang Châu Âu đạt hơn 133 triệu USD, giảm 11% so với cùng kỳ năm 2009. Nguyên nhân của tình trạng này, theo ông Nam, là do đồng euro mất giá, khủng hoảng kinh tế kéo dài, khan hiếm nguyên liệu... Trong đó còn có nguyên nhân lo ngại quy định IUU nên một số nhà nhập khẩu Châu Âu đã tạm dừng hoặc cắt hợp đồng nhập khẩu hải sản với DNVN.

Vì vậy, theo các chuyên gia, trong thời gian tới cơ quan chức năng Việt Nam cần sớm thống nhất với nhà chức trách của Ủy ban châu Âu hoàn thiện các biểu mẫu chứng nhận thủy sản khai thác xuất khẩu vào thị trường này. Đồng thời góp ý để Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành quyết định chứng nhận thủy sản khai thác xuất khẩu vào thị trường châu Âu để việc xuất khẩu sang thị trường này đạt hiệu quả cao hơn.

Tuy nhiên, việc xuất khẩu thuỷ sản sang một số thị trường trọng điểm vẫn đạt kết quả khá. Theo số liệu của Hải quan Việt Nam, kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản trong 6 tháng/2010 sang thị trường Nhật Bản đạt 373 triệu USD, tăng 18,7% so với cùng kỳ năm 2009. Xuất khẩu thuỷ sản sang Hoa Kỳ trong 6 tháng/2010 cũng đạt gần 339 triệu USD, tăng 13% so với cùng kỳ năm 2009.

Như vậy, sau mức giảm 5,5% của năm 2009, xuất khẩu thuỷ sản trong 6 tháng đầu năm 2010 đạt 2,02 tỷ USD, tăng 14,5% so với cùng kỳ năm 2009.

Đặc biệt, theo ông Dương Ngọc Minh, trưởng ban điều hành xuất khẩu cá tra, basa sang Nga cho biết. trong 7 tháng đầu năm 2010, xuất khẩu các mặt hàng thủy sản chế biến từ cá tra, basa vào thị trường Nga đạt hơn 20.000 tấn. Với giá bán trung bình là 1,71 USD/kg, tăng 0,09 USD/kg so với cùng kỳ năm 2009, sản lượng cũng tăng 11,2 % (hơn 2.000 tấn), Nga đang là thị trường rất tiềm năng mà DN xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam quan tâm.

Theo ông Minh, nguyên nhân sản lượng xuất khẩu cá tra, basa vào Nga tăng một phần là nhờ các mặt hàng như thịt gà, bò, heo đang phải chịu những rào cản kỹ thuật khi xuất khẩu vào thị trường nước này nên cá là mặt hàng được tiêu thụ chủ yếu.

Với kết quả trên, mục tiêu xuất khẩu đạt 100 triệu USD sang Nga trong năm 2010 nhiều khả năng sẽ đạt được. Dự kiến, một số doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam sẽ tham gia Hội chợ thực phẩm Thế giới Moscow 2010 diễn ra từ ngày 14/9 đến 17/9. Hội chợ thủy sản lần này sẽ là cơ hội tốt để Việt Nam quảng bá hình ảnh về nghề nuôi trồng và chế biến cá tra, basa Việt Nam qua đó tìm kiếm thêm những bạn hàng mới tại các nước trong khu vực Đông Âu.

Theo dự báo của Trung tâm Tin học - Thống kê- Bộ NN&PTNT, dự báo kim ngạch xuất khẩu thủy sản năm 2010 của Việt Nam ước đạt khoảng 4,82 tỷ USD (khoảng 1,35 triệu tấn, trong đó cá tra đạt gần 660 nghìn tấn, tương đương khoảng 1,4 tỷ USD), tăng khoảng 13,4% so với năm 2009.

Yêu cầu sản phẩm tiêu thụ nội địa và xuất khẩu như nhau

Một trong những yêu cầu mới đây về quản lý các lô hàng thủy sản (đã qua sơ chế, chế biến) trước khi đưa ra thị trường tiêu thụ nội địa cần phải được áp dụng tương tự như với các lô hàng xuất khẩu để đảm bảo chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm (ATTP), bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng Việt Nam đã được Tổ công tác chuyên trách cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ đưa ra.

Theo đó, sản phẩm thủy sản đã qua sơ chế, chế biến để được đưa ra thị trường tiêu thụ nội địa phải đáp ứng cả hai điều kiện: Được sản xuất kinh doanh tại cơ sở sơ chế, chế biến, lưu giữ, bảo quản đã được công nhận đủ điều kiện đảm bảo vệ sinh ATTP hoặc đã được công bố hợp quy định; có Giấy chứng nhận chất lượng vệ sinh ATTP thủy sản của Cơ quan kiểm tra địa phương cấp. Thủy sản tươi sống phải có đủ thông tin truy xuất được nguồn gốc.

Hiện nay, việc lên phương án đơn giản hóa thủ tục kiểm tra và chứng nhận chất lượng, vệ sinh ATTP hàng hóa thủy sản trước khi đưa ra thị trường tiêu thụ nội địa thuộc thẩm quyền của Sở nông nghiệp và Phát triển nông thôn các địa phương, Tổ công tác cho rằng, cần áp dụng chế độ giảm kiểm tra cho các lô hàng thủy sản (sản phẩm đã qua sơ chế, chế biến) trước khi đưa ra thị trường tiêu thụ nội địa tương tự như quy định giảm kiểm tra đối với hàng xuất khẩu (sau khi đã đơn giản hóa bằng cách bỏ các yêu cầu điều kiện về hoạt động tự kiểm tra điều kiện sản xuất và phòng kiểm nghiệm riêng của doanh nghiệp).

Đồng thời, áp dụng chế độ giảm kiểm tra đối với các lô hàng thủy sản (sản phẩm đã qua sơ chế, chế biến) trước khi đưa ra thị trường tiêu thụ nội địa của các cơ sở sản xuất kinh doanh thủy sản căn cứ vào mức xếp loại điều kiện đảm bảo vệ sinh ATTP, nhóm sản phẩm sản xuất (cơ quan kiểm tra chỉ thực hiện việc kiểm tra cảm quan, ngoại quan lô hàng và chỉ lấy mẫu phân tích các chỉ tiêu vi sinh, hóa học với tỷ lệ 1/2, 1/3, 1/5, 1/10 lô hàng) như đã được quy định đối với các lô hàng xuất khẩu hiện nay.

Đối với các sản phẩm thủy sản tươi, sống, Tổ công tác đề xuất đơn giản hóa thủ tục bằng cách chỉ cần đảm bảo có thông tin để truy xuất được nguồn gốc xuất xứ sản phẩm (nhằm đảm bảo việc truy xuất được nguồn gốc khi có các vấn đề về ATTP xảy ra), thay cho việc phải thực hiện các khâu kiểm tra và cấp giấy như quy định rườm rà hiện nay.