Xuất siêu cũng lo

Các số liệu do Bộ Công Thương công bố cho thấy lần đầu tiên Việt Nam (VN) xuất siêu kể từ quý 1/2009. Tuy nhiên, phân tích kỹ hơn các con số này ẩn chứa những bất lợi.

Theo Tổng cục Hải quan cho thấy mức tăng 24,2% của kim ngạch xuất khẩu quý 1 so với quý 1 năm ngoái, đạt 24,805 tỷ USD. Có 8 mặt hàng đạt kim ngạch trên 1 tỷ USD gồm: thủy sản, cà phê, dầu thô, gỗ và sản phẩm gỗ, dệt may, máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện, điện thoại các loại và linh kiện, hàng hóa khác. Đáng chú ý là chúng ta đã xuất siêu trên 224 triệu USD, từ mức ước nhập siêu trên 250 triệu USD.

Có được thành tích xuất siêu này, ngoài thành tích xuất khẩu phải kể đến con số nhập khẩu tăng chậm. Lũy kế 3 tháng, kim ngạch nhập khẩu đạt trên 24,58 tỷ USD, tăng 4,8% so với cùng kỳ năm 2011. Trong đó, nhập máy móc, thiết bị, phụ tùng lên tới 3,373 tỷ USD, máy vi tính (2,64 tỷ USD), xăng dầu các loại (2,12 tỷ USD), chất dẻo nguyên liệu (1,1 tỷ USD)...

Tuy bất ngờ xuất siêu, nhưng giới phân tích kinh tế vẫn lo ngại các mục tiêu xuất khẩu năm nay khó đạt được do những khó khăn từ các thị trường trọng điểm cũng như của các ngành xuất khẩu chủ lực trong nước. Mục tiêu xuất khẩu năm nay đặt ra là 108,8 tỷ USD, nhập khẩu khoảng 117 tỷ USD, nếu đạt được mục tiêu này, VN sẽ gia nhập top 5 nước ở khu vực ASEAN có tổng kim ngạch xuất nhập khẩu trên 200 tỉ USD (gồm Singapore, Indonesia, Thái Lan, Malaysia và Việt Nam). Tuy nhiên, tình hình kinh tế thế giới vẫn chưa thoát khỏi bất ổn. TS.Võ Trí Thành, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý Kinh tế Trung ương đánh giá: Vì kinh tế thế giới năm nay giảm và giá cũng giảm. Đây là khó khăn đối với các DN xuất khẩu.

Ở trong nước, lãi suất được định hướng kéo xuống để trợ giúp DN đang gặp nhiều khó khăn, nhưng lãi suất vẫn còn rất cao. Hơn nữa, không chỉ lãi suất làm giảm “sức khoẻ” của DN, các yếu tố cộng hưởng như giá cả đầu vào, giá lao động, nguồn nguyên liệu… đang làm khó DN.

Nhưng tại sao kim ngạch xuất khẩu vẫn có sự tăng trưởng đáng kể. Đó là do khu vực FDI với kim ngạch xuất khẩu kể cả dầu thô đạt 15,5 tỷ USD, chiếm 63,3%, tăng 43,1%. Nếu không kể dầu thô, các DN FDI đạt 13,8 tỷ USD tăng 48,8% so với cùng kỳ năm 2011. khối DN FDI vẫn tiếp tục đạt tăng trưởng cao và duy trì trạng thái xuất siêu liên tiếp 8 tháng, kể từ tháng 8/2011. Trong khi đó, kim ngạch xuất khẩu của khu vực 100% vốn trong nước chỉ đạt 8,98 tỉ USD, tương đương kim ngạch xuất khẩu cùng kỳ. Nếu như trong 2 tháng đầu năm nay xuất khẩu của khối này chỉ tăng nhẹ 5,4% thì tính chung cả 3 tháng, xuất khẩu chỉ còn tương đương với kim ngạch xuất khẩu cùng kỳ năm 2011.

Một số sản phẩm xuất khẩu trọng điểm gặp khó, sản lượng cà phê trong những tháng đầu năm nay giảm do thời tiết không thuận lợi, tiêu thụ giảm nên lượng cà phê xuất khẩu giảm so với cùng kỳ khoảng 58.000 tấn. Gạo giá không tăng, thị trường tiêu thụ gặp khó khăn, tồn kho cao nên lượng xuất khẩu giảm mạnh so với cùng kỳ, 67,4% tương đương với 818.000 tấn. Nhóm khoáng sản có mặt hàng than đá giá xuất khẩu giảm mạnh so với cùng kỳ, kim ngạch xuất khẩu của than đá giảm 66 triệu USD.

Hàng hoá VN trên thị trường thế giới bị giảm cả giá và lượng. Trong quý1/2012, tính chung do tăng, giảm về giá và lượng của nhóm mặt hàng nông sản và khoáng sản là những mặt hàng tính được về giá và lượng, thì kim ngạch xuất khẩu đã giảm đi khoảng 296 triệu USD so với cùng kỳ.

Ông Nguyễn Thành Biên – Thứ trưởng Bộ Công Thương đánh giá: Kết quả xuất khẩu cũng cho thấy có nhiều khó khăn lớn cho tình hình xuất khẩu trong năm nay. Một số mặt hàng xuất khẩu chủ lực có dấu hiệu chững lại do khó khăn về thị trường như: dệt may, gạo, cà phê…

Nhập siêu từng là nỗi ám ảnh của tỷ giá trong nhiều năm, gây sức ép rất lớn lên tỷ giá với những cơn khát USD thì giờ đây bị chặn đứng. Kể từ quý 1/2009 VN đã trở lại xuất siêu. Tuy bớt nỗi lo nhập siêu, dự trữ ngoại tệ dồi dào hơn, nhưng điều đó lại làm dấy lên nỗi lo ngại mới. Bởi cơ cấu hàng hoá nhập khẩu của VN chủ yếu là nguyên nhiên vật liệu phục vụ sản xuất, máy công cụ… khi nhập khẩu các mặt hàng này giảm mạnh chứng tỏ sản xuất công nghiệp trong nước đang khó khăn, nhu cầu nhập khẩu suy giảm. Đây là tín hiệu đáng lo ngại về tăng trưởng công nghiệp trong thời gian còn lại của năm.

Từ nhiều năm, nền công nghiệp trong nước dựa vào nhập khẩu từ bên ngoài, tỷ lệ nội địa hoá thấp, nhiều ngành dừng ở mức độ gia công, nguyên nhiên phụ liệu hoàn toàn nhập khẩu. Nhập khẩu giảm báo hiệu tắc nghẽn sản xuất trong nước, nhập khẩu quý 1 giảm báo hiệu công nghiệp suy giảm vào các quý tiếp theo. Nhập khẩu giảm cho thấy DN đang thực sự bế tắc đầu ra và gặp khó khăn trong sản xuất kinh doanh.

Bởi vậy để đạt được chỉ tiêu tăng trưởng xuất khẩu như Quốc hội đã thông qua là 13% là mục tiêu khó khăn. Quý 1/2012 tăng trưởng GDP 4% được coi là mức đáy. Chính phủ đang thực thi các biện pháp giải cứu DN, hỗ trợ sản xuất kinh doanh, trong đó chính sách tiền tệ đang được nới rộng, lãi suất được định hướng giảm nhanh, nhất là đối với khu vực nông nghiệp và xuất khẩu. Nếu kinh tế trong nước thoát khỏi tình trạng trì trệ hiện nay, cộng hưởng với khởi sắc của kinh tế thế giới, xuất khẩu sẽ trở lại đà tăng trưởng cao trong quý 2.

Bảo Châu