Luật bảo vệ môi trường: Quá nhiều vấn đề cần chỉnh lý, sửa đổi

Quy hoạch môi trường, quản lý chất thải, bảo vệ môi trường trong nhập khẩu phế liệu; ứng phó với biến đổi khí hậu; xử lý vi phạm, giải quyết tranh chấp môi trường… là những vấn đề quan trọng cần được quan tâm trong quá trình sửa đổi Luật bảo vệ môi trường.

Tại kỳ họp thứ 6 vừa qua, Quốc hội Việt Nam đã xem xét cho ý kiến về dự thảo Luật Bảo vệ Môi trường (sửa đổi). Sau khi tiếp thu chỉnh lý, đến nay dự thảo luật gồm 20 chương, 181 điều, trong đó có một số vấn đề lớn nổi lên cần tiếp tục nghiên cứu để sửa đổi, bổ sung, chỉnh lý.

Đảm bảo toàn diện hiệu quả quy hoạch bảo vệ môi trường

Tại “Hội thảo chia sẻ kinh nghiệm quốc tế trong xây dựng Luật bảo vệ môi trường” do Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường, Chương trình phát triển Liên hợp quốc tại Việt Nam (UNDP) tổ chức vừa qua tại HN, ông Võ Tuấn Nhân, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học công nghệ - Môi trường của Quốc hội cho biết, nhiều ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị cần có quy hoạch bảo vệ môi trường để đảm bảo tính hệ thống, toàn diện, hiệu quả và bền vững các hoạt động BVMT. Riêng về cấp độ quy hoạch có 2 loại ý kiến khác nhau nhưng theo Ủy ban Khoa học công nghệ- Môi trường, quy hoạch BVMT cấp quốc gia và cấp tỉnh là phù hợp hơn vì quy hoạch BVMT quốc gia sẽ có nội dung BVMT của các vùng kinh tế - xã hội. Việc xây dựng quy hoạch BVMT phải đồng bộ với các loại quy hoạch khác. Quy hoạch BVMT phải phù hợp với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch chung của tỉnh và các quy hoạch chuyên ngành khác.

Theo bà Patricia Moore, tư vấn quốc tế của UNDP, VN cần quy định rõ ràng về việc lồng ghép quy hoạch, môi trường quốc gia và tỉnh với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, sử dụng đất; nên đặt ra yêu cầu rõ ràng phải sơ kết và điều chỉnh định kỳ chứ không chỉ báo cáo về quy hoạch môi trường; đồng thời, báo cáo kinh tế hằng năm phải bao gồm báo cáo về mọi mặt của việc thực hiện quy hoạch môi trường và tác động về mặt kinh tế của tuân thủ và không tuân thủ quy hoạch môi trường.

Ông Nguyễn Ngọc Sinh, Chủ tịch Hội bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam, cần phải đưa đầy đủ các nội dung quy hoạch BVMT vào thành một chương hoặc mục trong luật; không nên lồng ghép quy hoạch BVMT với bất kỳ quy hoạch nào mà nên nằm trong hệ thống đồng bộ của các quy hoạch khác.

Các đại biểu cũng cho rằng, nội dung của quy hoạch môi trường cần phân vùng, quy hoạch địa điểm cho các phương tiện quản lý chất thải và các phương tiện xử lý chất thải độc hại; có kế hoạch xử lý đối với các địa điểm bị ô nhiễm; kế hoạch phục hồi các hệ sinh thái bị hủy hoại…

Nghiêm minh trong xử lý gây ô nhiễm môi trường

Tại hội thảo, nhiều ý kiến đề nghị quy định chi tiết các hành vi vi phạm, chế tài xử lý vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường đối với mọi chủ thể theo hướng xử lý trực tiếp, kịp thời và nghiêm minh.

Ngoài ra, cần làm rõ hơn khái niệm tranh chấp môi trường; bổ sung quy định xác định cộng đồng dân cư là một chủ thể trong quan hệ tranh chấp; quy định nghĩa vụ chứng minh và xuất trình chứng cứ trong các vụ khiếu kiện về môi trường; đồng thời, cần quy định chi tiết, rõ ràng cụ thể hơn các nguyên tắc xác định thiệt hại của tổ chức, cá nhân do ô nhiễm môi trường, suy thoái môi trường; đề nghị quy định cụ thể các đối tượng bắt buộc phải mua bảo hiểm trách nhiệm bồi thường thiêt hại về môi trường; các đối tượng, phạm vi phải mua phí bảo hiểm thiệt hại về môi trường...

Theo bà Masnellyarti Hilman, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Indonesia, VN cần giám sát môi trường định kỳ và quy định bồi thường ô nhiễm môi trường hoặc định giá thiệt hại môi trường, đồng thời cần có dữ liệu hình ảnh vệ tinh, khí tượng, khí hậu, dữ liệu địa lý và lựa chọn chuyên gia đối với từng loại tác động khác nhau…

Bà Masnellyarti Hilman chia sẻ, tại Indonexia, mọi tranh chấp về môi trường đều có thể được giải quyết thông qua tòa án hoặc ngoài tòa án. Người dân Indonexia có thể nộp đơn kiện chống lại bất kỳ quyết định quản lý nhà nước nào trong hợp hợp như: cơ quan hoặc cán bộ hành chính nhà nước cấp giấy phép môi trường cho hoạt động thương mại, hoặc hoạt động khác bắt buộc phải có đánh giá ảnh hưởng môi trường; cấp giấy phép kinh doanh hoặc thực hiện hoạt động không có giấy phép môi trường…

Luật của Indonexia cũng quy định tất cả mọi người có hoạt động, kinh doanh hoặc hoạt động sử dụng B3, sản xuất hoặc quản lý chất thải B3 và gây ra mối đe dọa nghiêm trọng đối với môi trường phải chịu trách nhiệm hoàn toàn các thiệt hại phát sinh mà không cần thiết phải biện hộ về bản chất của sai lầm.

Mức bồi thường được tính toán dựa trên ô nhiễm hoặc loại thiệt hại môi trường và tình trạng chủ sở hữu của khu vực thiệt hại hoặc ô nhiễm môi trường.

Theo bà Masnellyarti Hilman, để giải bài toán tranh chấp về môi trường hiệu quả, chính quyền phải giám sát môi trường định kỳ; điều tra dân số hàng năm; tất cả các quy định về tiêu chuẩn môi trường phải do Chính phủ chỉ định; quy định cụ thể mức bồi thường ô nhiễm môi trường và/hoặc định giá thiệt hại môi trường;

Khó thực hiện mục tiêu thứ 7 của MDGs

Ông Bakhodir Burkanov, Phó Giám đốc UNDP Việt Nam nhận định, với cách quản lý hiện nay, nhiều khả năng Việt Nam sẽ không đạt được mục tiêu phát triển thiên niên kỷ thứ 7 về môi trường, đặc biệt là ở lĩnh vực cung cấp nước sạch, cải thiện điều kiện vệ sinh, đa dạng sinh học.

Ông Bakhodir Burkanov cho rằng, để quản lý môi trường, Luật Bảo vệ môi trường phải bảo đảm được tính nhất quán và hài hòa trong quản lý nhà nước và kế hoạch phát triển quốc gia. Bảo vệ môi trường đất nước, đa dạng sinh học, khoáng sản, tài nguyên biển và ven biển cần phải được lồng ghép hài hòa vào quá trình xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế xã hội và kế hoạch quốc phòng.

“Trong khi dự thảo luật ghi nhận quyền và nghĩa vụ của các tổ chức xã hội dân sự và cộng đồng địa phương trong việc bảo vệ môi trường, Luật cũng nên tạo điều kiện cho các cá nhân và tổ chức của người dân tham gia vào việc giám sát các vụ ô nhiễm môi trường, xây dựng cũng như thông qua các công cụ đánh giá ảnh hưởng môi trường. Các nhà làm luật cần xem xét việc áp dụng những cơ chế giám sát mới nhằm nâng cao việc giám sát thi hành Luật bảo vệ môi trường. Cơ chế này bao gồm cả thị sát thường xuyên lẫn kiểm tra đột xuất cơ sở để kịp thời đánh giá tình hình thực tế và phát hiện những vấn đề có nguy cơ xảy ra. Đặc biệt, Luật cần cho phép sự tham gia một cánh hiệu của của truyền thông và người dân địa phương cũng như bảo đảm thông tin cởi mở và minh bạch liên quan đến thi hành luật và giám sát thi hành luật,” ông Bakhodir Burkanov khuyến nghị.

Quỳnh Anh