Tránh rủi ro trong quan hệ thương mại với châu Phi

Trong những năm gần đây, kim ngạch thương mại giữa Việt Nam và châu Phi tăng trưởng khá nhanh, trung bình trên 30%/năm. Năm 2010, xuất khẩu của Việt Nam sang châu Phi đạt 1,79 tỷ USD, tăng 20% so với năm 2009 và tăng hơn 10 lần so với năm 2001. Ông Lý Quốc Hùng - Vụ trưởng Vụ Tây Nam Á, Bộ Công Thương cho biết với sức mua lớn và nhu cầu nhập khẩu cao, châu Phi là thị trường có nhiều tiềm năng để phát triển quan hệ kinh tế, thương mại và hợp tác công nghiệp với Việt Nam.

Các thị trường xuất khẩu quan trọng hiện nay gồm Nam Phi, Ai Cập, Bờ Biển Ngà... Cơ cấu mặt hàng xuất, nhập khẩu ngày càng đa dạng như gạo, đá quý, dệt may, thủy sản, cà phê... và nhập khẩu từ châu Phi hạt điều, sợi bông, đồ gỗ... Nhìn chung, yêu cầu về chất lượng, mẫu mã của thị trường châu Phi không đòi hỏi khắt khe như các thị trường khác trên thế giới. Nếu như năm 2001 Việt Nam có quan hệ buôn bán với 44 nước châu Phi thì đến nay con số này đã là tất cả 54 quốc gia châu Phi. Từ năm 2000, Nam Phi trở thành thị trường xuất khẩu quan trọng nhất của Việt Nam tại châu Phi với giá trị xuất khẩu năm 2007 đạt 119,5 triệu USD, chiếm 17% tổng xuất khẩu của Việt Nam vào khu vực châu Phi. Tiếp sau Nam Phi là Algeria, Ai Cập, Ghana, Bờ Biển Ngà, Angola. Ngoài ra Morocco, Congo, Tanzania cũng là những thị trường hết sức tiềm năng của Việt Nam ở châu Phi.

Tuy nhiên, hiện quan hệ thương mại đầu tư giữa Việt Nam – châu Phi vẫn chưa tương xứng với tiềm năng hiện có giữa hai bên. Châu Phi vẫn là khu vực Việt Nam có mức trao đổi thương mại thấp nhất so với các khu vực thị trường khác. Nếu so với tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước, xuất khẩu sang châu Phi mới chỉ chiếm khoảng 2% và con số này chưa tương xứng với tiềm năng của Việt Nam và châu Phi. Trong khi đó nhu cầu hàng Việt Nam tại thị trường châu Phi còn rất lớn, nhất là đối với các mặt hàng như gạo, hàng may mặc, đồ thủ công mỹ nghệ, hàng điện tử, công nghiệp nhẹ…. Giàu tài nguyên nhưng nền công nghiệp yếu kém, nhu cầu nhập khẩu cao, chính vì vậy năm 2011 và những năm về sau, châu Phi vẫn được coi là thị trường đầy tiềm năng mà nhiều quốc gia đẩy mạnh đầu tư vào, nhất là trong bối cảnh các thị trường như châu Âu, Bắc Mỹ hiện đã bão hòa. Theo đó để khai phá và chinh phục thành công thị trường châu Phi, ông Hùng khuyến nghị bên cạnh việc tiếp tục khai thác các thị trường xuất khẩu chủ lực, Việt Nam cũng cần nghiên cứu mở rộng thị trường, đẩy mạnh xuất khẩu vào các thị trường giàu tiềm năng mà kim ngạch xuất khẩu thời gian qua vẫn chưa được như ý.

Cũng theo ông Hùng, trong thời gian tới Việt Nam cần tập trung đẩy mạnh hợp tác đầu tư trong những lĩnh vực hai bên có nhiều tiềm năng phát triển; xem xét mở các trung tâm giới thiệu sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam tại một số thị trường trọng điểm ở châu Phi; xây dựng các nhà máy sản xuất tại chỗ để tận dụng nguồn nguyên liệu sẵn có, nhân công giá rẻ, giảm chi phí vận chuyển…; đồng thời đa dạng hóa cơ cấu xuất nhập khẩu, chủ động trong chiến lược tiếp cận và mở rộng thị trường.

Tuy nhiên, theo Đại sứ Việt Nam tại Ai Cập Phạm Sỹ Tam, châu Phi có hạ tầng thương mại, thông tin liên lạc kém phát triển khiến việc tìm hiểu thông tin về thị trường hạn chế, dẫn tới khó khăn trong việc xác định các mặt hàng xuất khẩu; khó tìm hiểu và liên lạc với đối tác trong khi mạng lưới cơ quan đại diện thương mại của Việt Nam ở châu lục này quá mỏng, mới có 5 trên tổng số 53 nước. Thêm vào đó do vị trí địa lý xa xôi nên trở ngại lớn nhất đối với các doanh nghiệp Việt Nam và châu Phi hiện nay chính là vấn đề thông tin liên lạc. Vì vậy Đại sứ cho rằng cần thiết phải tăng cường tổ chức các cuộc hội thảo hợp tác, diễn đàn kinh tế nhằm tạo sân chơi rộng lớn, thúc đẩy hơn nữa quan hệ trực tiếp giữa các doanh nghiệp Việt Nam và châu Phi cũng như cung cấp thông tin cho cả hai phía về môi trường đầu tư kinh doanh, hợp tác kinh tế và kỹ thuật, thủ tục hải quan… Đặc biệt do khoảng cách khá xa, các chuyên gia khuyên doanh nghiệp nên xem xét khả năng mở kho ngoại quan hoặc showroom bán hàng ở nước sở tại.

Với sức mua lớn và nhu cầu cao, châu Phi là thị trường giàu tiềm năng song cũng ẩn chứa nhiều rủi ro khôn lường. Đặc biệt mấy năm gần đây hiện tượng lừa đảo thương mại tại Tây Phi và Trung Phi đã gây bất an cũng như tổn thất lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu sang những thị trường này. Do vậy tại Hội thảo “Quản lý rủi ro trong trao đổi thương mại giữa Việt Nam & châu Phi” diễn ra tại Tp.Hồ Chí Minh vừa qua, chuyên viên Nguyễn Gia Hảo -Trung tâm Trọng tài Quốc tế (VIAC) lưu ý các doanh nghiệp Việt Nam phải đặc biệt cẩn trọng và phải tìm hiểu kỹ đối tác trước khi tiến hành kí hợp đồng giao dịch. Để hạn chế rủi ro các doanh nghiệp cũng cần cảnh giác với những vụ kinh doanh quá béo bở, cần điều tra thông tin về thương nhân, thị trường khi giao dịch và không nên tiếc tiền sử dụng tư vấn thẩm định đối tác, giúp đàm phán. Theo ông Hảo, cảnh giác việc ký hợp đồng dởm để có L/C cho chiết khấu vay tiền do không có điều khoản phạt bội tín hợp đồng; điều tra kỹ đối tác trước khi ký hợp đồng để tránh tình trạng mua đi bán lại giấy phép... là những lưu ý về các hình thức lừa đảo doanh nghiệp Việt Nam có thể gặp phải khi giao dịch với các doanh nghiệp châu Phi.

Riêng ông Hùng cho biết thêm trong năm 2011 này, Bộ Công Thương sẽ tập trung quảng bá hàng Việt Nam tại thị trường châu Phi. Cụ thể, dự kiến trong quí II hoặc quí III sẽ xây xong Trung tâm giới thiệu hàng Việt Nam tại Nam Phi. Các doanh nghiệp Việt Nam có nhu cầu quảng bá có thể gửi thẳng catalogue, sản phẩm đến Thương vụ của Việt Nam tại Nam Phi hoặc liên hệ với Vụ Thị trường châu Phi, Tây Á, Nam Á để sản phẩm của mình được trưng bày.

Bên cạnh đó, dự kiến có nhiều chương trình xúc tiến khác nhằm tăng cường xuất khẩu vào châu Phi trong năm nay theo đề án “Phát huy khả năng của các doanh nghiệp thương mại tổng hợp trong việc đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường châu Phi” đã được Bộ Công Thương phê duyệt. Theo đó Việt Nam cũng sẽ mời các đoàn doanh nghiệp nhập khẩu từ châu Phi quy mô lớn vào Việt Nam tham gia hội chợ, triển lãm, gặp gỡ doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam tại Tp. Hồ Chí Minh và Hà Nội. Công tác nghiên cứu, tuyên truyền trong năm 2011 cũng sẽ được tổ chức trên diện rộng với quy mô lớn, đa dạng.

Viết Đông