Có hay không sự độc quyền của ngành than?

Độc quyền khai thác, độc quyền tăng giá, độc quyền phân phối, tiêu thụ là những cụm từ hay được “gán” cho các Tập đoàn, Tổng công ty lớn như điện, xăng dầu và đặc biệt là than... Trả lời câu hỏi của phóng viên tạp chí ViB Forum về câu hỏi: “Có ý kiến cho rằng giá thành than hiện nay cao là do VINACOMIN khai thác độc quyền?”, Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Vinacomin đã có văn bản trả lời vấn đề này.

Đại diện Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Vinacomin cho biết: Từ năm 2001, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại công văn số 4363/VPCP-CN ngày 11/10/2000 về việc “Giao Ban Vật giá Chính phủ chủ trì phối hợp với Bộ Công nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài Chính, Tổng công ty than Việt Nam và các cơ quan liên quan tính toán xác định giá bán than cho các ngành điện, xi măng, giấy, phân bón theo nguyên tắc: bù đắp chi phí hợp lý và có lãi định mức nhất định để phát triển sản xuất, bảo vệ môi trường,..”. Từ đó, hàng năm Vinacomin xây dựng giá thành và báo cáo các bộ xem xét, thẩm định làm cơ sở xây dựng giá bán than chứ không được đơn phương tăng giá.

Như vậy là giá thành than được Tập đoàn xây dựng, kiểm soát trên cơ sở các định mức kinh tế kỹ thuật do các Bộ kiểm soát, thẩm định. Đồng thời hàng năm giá thành than được kiểm toán trong nước và quốc tế thẩm định các khoản chi phí theo đúng các quy định hiện hành, đại diện Vinacomin cho biết.

Theo tính toán, giá thành năm 2009 so với năm 2005 tăng 62,5%. Trong đó, nguyên nhân chủ yếu là do điều kiện khai thác ngày càng xuống sâu và xa hơn, tỷ trọng than khai thác hầm lò ngày càng tăng, hệ số bóc đất đá, hệ số đào lò, cung độ vận chuyển đất, vận chuyển than; tỷ lệ đất đá phải nổ mìn; do xuống sâu áp lực lớn, nước nhiều làm cho chi phí thông gió, bơm nước; chi phí khoan thăm dò, chi phí môi trường,...ngày càng tăng; Giá cả đầu vào và các loại thuế trong giá thành ngày càng tăng. Nếu loại trừ các yếu tố tăng khách quan ở trên thì giá thành than năm 2009 Giảm 17,3% so với năm 2005, bình quân giảm 3,4%/năm.

Trả lời về nghi vấn độc quyền khai thác khoáng sản của Vinacomin, văn bản của Tập đoàn Vinacomin nêu rõ cơ chế khai thác và quản lý các doanh nghiệp sản xuất than và khoáng sản Việt Nam như sau: Các công ty than là các nhà thầu khai thác, Tập đoàn là bên giao thầu. Bên nhận thầu nhận khai thác, sàng tuyển, chế biến than, khoáng sản thuê cho bên giao thầu theo tiến độ, khối lượng, chất lượng phù hợp với các chỉ tiêu công nghệ, định mức kỹ thuật, kinh tế. Sau đó, bên giao thầu thanh toán trọn gói. Sản phẩm khoáng sản được tiêu thụ theo chất lượng và giá cả do hai bên thoả thuận phù hợp với quy định quản trị chi phí, giá thành, giá kinh doanh. Theo phương thức này, giá thành sản xuất, tiêu thụ sản phẩm được xác định trên cơ sở đơn giá công đoạn tổng hợp, sơ đồ công nghệ được xác lập chuẩn, phổ biến theo hướng tiên tiến, hiện đại.

Thêm vào đó, các doanh nghiệp ngành khai khoáng đã chủ động áp dụng phương pháp khoán chi phí, đây là các biện pháp hoàn thiện công nghệ, quản lý kỹ thuật, quản trị chi phí làm giảm giá thành. Chính cơ chế khoán quản đã tạo ra lợi nhuận và tiềm lực tài chính chủ yếu của Tập đoàn, tích tụ vốn để đầu tư phát triển; đã tạo động lực cho đơn vị tiết kiệm chi phí, tăng lợi nhuận, tăng thu nhập cho người lao động. Năm 2010, sau khi loại trừ yếu tố khách quan và giá cả đầu vào thì thực chất giá thành cũng giảm khoảng -2% so với năm 2009.

Hương Giang