Giải pháp vốn cho ngành điện

Thẳng thắn nhìn nhận những hạn chế tồn tại vướng mắc trong việc huy động và sử dụng nguồn vốn đầu tư trong các công trình điện hiện nay. Đề xuất cơ chế, chính sách huy động nguồn vốn đầu tư cho thỏa đáng, hợp lý đáp ứng nhu cầu phát triển các công trình điện thời gian tới đây là những nội dung thảo luận chính tại Hội thảo khoa học “Vốn cho các dự án điện của đất nước: những vấn đề cấp bách”, diễn ra mới đây tại Hà Nội.

Tìm đâu ra vốn

Theo các chuyên gia, điện là một ngành kinh tế đặc biệt đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế của đất nước, được coi như “bánh mỳ của công nghiệp”. Ở Việt Nam theo dự tính mỗi năm nhu cầu điện cần tăng thêm 15%, kéo theo đó là nguồn điện cũng phải phát triển cho kịp nhu cầu để đảm bảo đủ số điện cho sản xuất, kinh doanh. Song đứng trước việc huy động một lượng vốn khổng lồ trên, các chuyên gia đánh là sẽ quá tải đối với nền kinh tế. Vì thế vấn đề an ninh năng lượng quốc gia được bảo bằng nguồn vốn đang là bài toán khó đặt ra.

Theo ông Trần Viết Ngãi, Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam cho biết, Ước tính tổng nhu cầu vốn đầu tư cho toàn ngành điện trong giai đoạn 2011-2030 khoảng 123,8 tỷ USD. Trong đó, giai đoạn 2011-2020 là 48,8 tỷ USD và giai đoạn 2021-2030 là 75 tỷ USD. Tuy nhiên, đến nay việc triển khai các dự án rất chậm trễ. Có nhiều nguyên nhân, nhưng trong đó chủ yếu vẫn là tình trạng thiếu vốn trầm trọng trong từng dự án, một số dự án chưa rõ nguồn vốn.

Một thông tin khác được đưa ra tại Hội thảo, 4,9 tỷ USD là con số bình quân mà ngành điện cần mỗi năm để đầu tư xây dựng các công trình. Điện cũng là một loại hình đặc biệt đòi hỏi nguồn vốn đầu tư rất lớn trong khi thời gian thu hồi vốn lại chậm, tiềm ẩn nhiều rủi ro. Nên hầu hết các tổ chức tài chính trong nước cũng như quốc tế thường né tránh khi cho vay. Chính khó khăn trên đã khiến nhiều dự án điện trong quy hoạch gặp nhiều trở ngại khi thu hút vốn.

Theo thông tin từ ông Cáp Quang Dương, Vụ trưởng vụ tín dụng ngân hàng nhà nước cho biết: ngành điện là một trong những ngành quan trọng của nền kinh tế quốc dân. Để hoàn thành mục tiêu công nghiệp hóa hiện đại hóa thì ngành điện phải đi trước một bước. Chính từ nhận định trên Ngân hàng nhà nước đã chỉ đạo 4 ngân hàng thương mại nhà nước (NHTMNN) bố trí đủ vốn để cho vay các dự án, công trình trọng điểm quốc gia. Đối với dự án thủy điện Sơn La - công trình thủy điện lớn nhất Việt Nam và khu vực Đông Nam Á, được Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư, NHNN đã đặc biệt quan tâm chỉ đạo. Tổng số tiền các ngân hàng Agribank, BIDV, Vietinbank và Vietcombank đã cam kết tài trợ lên tới 17.500 tỷ đồng. Ngoài ra, NHNN còn hỗ trợ rất lớn về ngoại tệ để dự án nhập khẩu thiết bị nước ngoài và phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành cơ chế đặc thù áp dụng riêng cho dự án thủy điện Sơn La. Trong suốt quá trình triển khai dự án, ngành ngân hàng luôn đảm bảo đủ vốn cho dự án triển khai đúng tiến độ, kể cả khi việc huy động vốn trên thị trường căng thẳng, khó khăn. Đối với dự án thủy điện Lai Châu, NHNN đã chỉ đạo Vietcombank là đầu mối thu xếp đủ 14.500 tỷ đồng. Chỉ tính riêng hai dự án trên, số vốn các ngân hàng huy động để cho vay đã là 32.000 tỷ.

EVN cần xóa độc quyền, giảm chi phí

Theo PGS.TS Nguyễn Minh Duệ, Ủy viên thường trực Ban chấp hành Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, Phó chủ tịch Hội đồng khoa học năng lượng cho biết, theo Quy hoạch điện VII, trình Chính phủ, nhu cầu vốn đầu tư cho ngành điện đến năm 2030 lên tới 2.359 nghìn tỷ đồng, tương đương 123,8 đồng (bình quân 6,19 tỷ/năm).

Trước tình hình huy động vốn không mấy khả quan như trên, EVN cơ quan cầm trịch trong nhiều năm gần đây lại gặp rất nhiều rất nhiều khó khăn về tài chính, nguồn vốn tự có tích lũy từ lợi nhuận bị hạn chế. Giải pháp EVN đề xuất là tăng giá điện và vay vốn. Song giải pháp này xem ra cũng khó khả thi vì khả năng kinh tế của người dân và doanh nghiệp chưa được rồi dào, chưa kể cách làm này còn có thể gây lạm phát tăng cao.

Do đó, theo ông Duệ Bộ Công thương cần rà soát, hiệu chỉnh Quy hoạch điện VII về dự báo phụ tải, các công trình nguồn, lưới điện; xác định nhu cầu vốn, cân đối tiến độ đầu tư các dự án điện trên toàn quốc phù hợp với năng lực tài chính và khả năng triển khai, tránh đầu tư dàn trải, dừng các dự án không hiệu quả trong thời gian quy họach, đặc biệt giai đoạn 2014 – 2020. Về phần mình, EVN cơ quan chụi trách nhiệm chính trực tiếp và các doanh nghiệp đầu tư dự án điện phải có phương án đầu tư khoa học tiết giảm chi phí trong sản xuất các nhà máy điện, giảm tổn thất trên lưới điện và phân phối điện. Còn với các cơ quan quản lý nhà nước
cần ban hành chính sách giá điện hợp lý, minh bạch; ban hành khung giá điện công khai và thống nhất để tạo điều kiện tốt cho hoạt động của thị trường điện. Đây là giải pháp đặc biệt quan trọng nhằm tạo thêm nguồn vốn cho đầu tư phát triển. Bên cạnh đó, để đảm bảo nguồn vốn vay, Chính phủ tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tiếp cận với thị trường vốn quốc tế, đặc biệt vốn ODA đa phương và song phương; các ngân hàng trong nước tiếp tục đồng hành thu xếp vốn cho các dự án nguồn và lưới điện nhằm tạo điều kiện cho EVN và ngành điện thực hiện tốt nhiệm vụ cung ưng điện. Các doanh nghiệp vay vốn phải tôn trọng các quy định về các hợp đồng vay trả vốn và lãi đúng kỳ hạn, giữ uy tín là khách hàng vay vốn.

Một giải pháp khoa học khác được ông Duệ đưa ra là, cần thiết thực hiện thị trường phát điện cạnh tranh đích thực mới thu hút được các nhà đầu tư trong và ngoài nước bỏ vốn đầu tư dự án nguồn điện. Theo đó, thị trường điện Việt Nam sẽ hình thành và phát triển theo 3 cấp độ: thị trường phát điện cạnh tranh, thị trường bán buôn cạnh tranh, thị trường bán lẻ cạnh tranh. Đồng thời, tái cơ cấu để EVN có tổ chức hợp lý tập trung vào lĩnh vực sản xuất kinh doanh điện, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, cạnh tranh lành mạnh, xóa bỏ độc quyền nhằm góp phần đảm bảo cung ứng điện cho sự phát triển kinh tế xã hội. Để tạo sân chơi bình đẳng nhằm thu hút đầu tư dự án điện và phát triển thị trường điện cạnh tranh cần xúc tiến ngay tái cơ cấu ngành điện, đặc biệt là EVN./.

Ông Dương Quang Thành, Phó tổng giám đốc EVN

Để tạo điều kiện cho EVN có đủ vốn cho nhu cầu đầu tư các dự án nguồn điện theo Qui hoạch điện VII, EVN đề nghị: Kiên trì thực hiện lộ trình điều chỉnh giá điện theo cơ chế thị trường như trong quyết định số 69/2013/QĐ-TTg ngày 19/11/2013 của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân, nhằm đảm bảo cho EVN cân bằng được tài chính để bổ sung cho nguồn vốn đầu tư, đồng thời sẽ khuyến khích được các thành phần kinh tế khác trong nước và ngoài nước tham gia đầu tư các dự án nguồn điện; Tiếp tục ưu tiên nguồn vốn trái phiếu Chính phủ, vốn ODA cho các dự án điện và thực hiện bảo lãnh cho các hợp đồng vay vốn nước ngoài của EVN và các đơn vị thành viên;Tiếp tục cho phép các Ngân hàng thương mại cho EVN vay vốn mà không bị giới hạn tỷ lệ 15% vốn tự có đối với một khách hàng và 25% vốn tự có đối với nhóm khách hàng; Cho phép các dự án điện được vay vốn tín dụng ưu đãi trong nước phục vụ di dân tái định cư và chế tạo thiết bị trong nước; Có cơ chế đặc biệt đối với Tập đoàn trong việc phát hành trái phiếu đầu tư trong nước và trái phiếu quốc tế; Nghiên cứu rút gọn quy trình và thủ tục đàm phán các dự án nguồn điện thực hiện theo hình thức BOT đối với các nhà đầu tư nước ngoài.

Ông Bùi Văn Thạch, Phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương

Tôi nhớ ngay từ năm 2003, với Nghị quyết số 26 Bộ Chính trị đã từng bàn và có kế hoạch để chuyển dần ngành điện sang cơ chế thị trường. Rõ ràng 10 năm trước đây, ý tưởng về một thị trường điện cạnh tranh đã hình thành. Đã có ý kiến đề nghị, nên tách truyền tải điện ra để thành một hoạt động công ích, nhằm phát điện cạnh tranh cũng như tăng cường phần bán buôn, bán lẻ trên thị trường. Ngoài ra, chúng ta cũng phải mở được vấn đề giá có tính cạnh tranh thì chúng ta mới có thể dần chuyển sang sử dụng năng lượng tái tạo. Hiện nay nhà nước đang có chính sách để sử dụng nguồn năng lượng này. Tuy nhiên, chính sách chưa đủ mạnh để khuyến khích đầu tư việc sử dụng năng lượng tái tạo. Nhà nước cần có cơ chế chính sách đưa năng lượng tái tạo vào càng nhanh và chấp nhận có sự hỗ trợ, lấy điện không tái tạo để hỗ trợ cho điện tái tạo. Có như thế vừa phát triển được ngành điện vừa làm cho ngành điện xanh-sạch và đẹp hơn.

Anh Phương