Khu Kinh tế mở Chu Lai (KKTM Chu Lai) là KKT ven biển được Thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập ngày 5/6/2003 và được Chính phủ lựa chọn là 1 trong 8 nhóm KKT trọng điểm quốc gia. Từ một KKTM "ba không": không hạ tầng, không nguồn nhân lực, không nguyên liệu, sau 15 năm nỗ lực phát triển, KKTM Chu Lai đã biến một vùng đất hoang vu, gần như không phát triển nông nghiệp được trở thành vùng đất thuận lợi cho phát triển công nghiệp và dịch vụ; tự tin khẳng định vị thế "đầu tàu" kinh tế của tỉnh Quảng Nam và khu vực.
“Nở hoa” trên vùng đất khó
Điểm nổi bật của KKTM Chu Lai sau 15 hình thành là những lợi thế cạnh tranh vượt trội mà ít có địa phương nào, KCN, KKT nào trong cả nước có được. Cụ thể về hạ tầng, gắn với việc thực hiện Nghị quyết 08-NQ/TU ngày 5/4/2012 của Hội nghị Tỉnh ủy lần thứ 9 (khóa XX) về xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiệu quả nhằm đưa Quảng Nam cơ bản trở thành tỉnh công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020, tỉnh Quảng Nam đã đầu tư xây dựng 29 công trình, cơ bản hoàn thành 15 công trình và huy động nguồn vốn khác đầu tư nhiều công trình quan trọng, góp phần tăng năng lực hạ tầng kinh tế kỹ thuật, phục vụ yêu cầu phát triển. Hệ thống giao thông đường bộ chính gồm: QL 1A, đường ven biển Đà Nẵng - Hội An - Chu Lai - Dung Quất, đường Cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi và các tuyến quốc lộ thuộc Hành lang kinh tế Đông - Tây, đảm bảo giao thông thông suốt trong nước và khu vực. Hệ thống đường giao thông kết nối các khu chức năng, đường ven biển (129) nối Đà Nẵng - Tam Kỳ và trong thời gian không xa sẽ nối đến Núi Thành, Quảng Ngãi. Sân bay Chu Lai đã được quy hoạch thành sân bay trung chuyển hành khách và hàng hóa quốc tế; mở ra vận hội cho Quảng Nam rộng cửa đón các nhà đầu tư, vững vàng "cất cánh" hội nhập. Riêng hệ thống cảng biển cũng đã được đầu tư nâng cấp đón tàu quốc tế tải trọng 20.000 tấn và đang được đầu tư để tiếp nhận tàu 30.000 tấn đến 50.000 tấn. Ngoài các tuyến nội địa, cảng Chu Lai đã có các tuyến quốc tế như: Trung Quốc, Hàn Quốc, Singapore, Thái Lan, Nhật Bản.
Từ khi KKTM Chu Lai ra đời, các khu dân cư, KCN, khu đô thị, khu du dịch với nhiều dự án được hình thành, trong đó có những dự án quy mô lớn mang tầm quốc gia, quốc tế như: Nhà máy kính nổi Chu Lai, Nhà máy may Panko Tam Thăng, Nhà máy sản xuất linh kiện điện tử CCI, Khu nghỉ dưỡng Nam Hội An, Khu phức hợp du lịch nghỉ dưỡng Vinpearl Nam Hội An,...Đặc biệt Khu phức hợp ô tô Chu Lai - Trường Hải đã góp phần phát triển ngành công nghiệp cơ khí ô tô Việt Nam và tạo ra một số sản phẩm tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu mang thương hiệu Việt.
Về kết cấu hạ tầng KCN, hiện trên địa bàn KKTM Chu Lai có 8 KCN, trong đó 5 KCN đã hoạt động, 3 KCN đang trong quá trình bồi thường giải phóng mặt bằng. Tính đến cuối tháng 3/2018, tại KKTM có 147 dự án với tổng vốn đầu tư hơn 85.900 tỷ đồng, tương đương hơn 4,2 tỷ USD; trong đó 89 dự án đã đi vào hoạt động với vốn thực hiện hơn 1,3 tỷ USD. Đặc biệt, năm 2017 được xem là năm bội thu của KKTM Chu Lai, Ban Quản lý Khu kinh tế đã tham mưu UBND tỉnh cấp Quyết định chủ trương đầu tư và ký thỏa thuận đầu tư chiến lược hơn 15/16 tỷ đô la Mỹ toàn tỉnh tại Hội nghị Xúc tiến đầu tư tỉnh Quảng Nam, cấp phép 27 dự án đầu tư với tổng vốn đăng ký hơn 2 tỷ USD, vượt 667% so với kế hoạch đề ra đầu năm (300 triệu USD), tăng 20 lần so với kết quả thu hút đầu tư năm 2016. "Trong vòng 14 năm qua, đây là năm mà Ban Quản lý thu hút đầu tư cao nhất cả về số lượng dự án lẫn vốn đăng ký" – Trưởng Ban, Ông Đỗ Xuân Diện hồ hởi cho biết.
Giá trị sản xuất công nghiệp của các doanh nghiệp trong Khu tăng bình quân 45%/năm (năm 2016 chiếm 57% so với toàn tỉnh); giá trị xuất khẩu tăng bình quân 18,5% so với năm 2012 (năm 2016 chiếm 19% so với toàn tỉnh), đóng góp ngân sách đạt 75% vào năm 2016, 70% năm 2017 so với toàn tỉnh. Tính đến cuối năm 2017, KKTM Chu Lai đã giải quyết việc làm cho gần 23.000 lao động và dự kiến đến cuối năm 2018 sẽ tăng lên 24.500 lao động.
Trong quá trình hoạt động, các doanh nghiệp trong KKTM đã đã biết tận dụng nguồn tài nguyên sẵn có trên địa bàn tỉnh như cát trắng, mỏ đá, gỗ,thủy sản, đặc biệt là mỏ khí cá voi xanh… để làm nguyên liệu sản xuất kính, giấy, vật liệu xây dựng, đồ gỗ…; hình thành nên các nhà máy như: Nhà máy kính nổi Chu Lai, Nhà máy sản xuất kính Ức Thịnh Việt Nam, Nhà máy sản xuất cát bọc nhựa, Nhà máy sản xuất viên nén gỗ, Nhà máy SX thức ăn Hoa Chen,Dự án sản xuất gạch không nung chất lượng cao Bắc Giang, dự án khai thác đưa khí vào bờ tạo ra Trung tâm Khí điện miền Trung và ngành công nghiệp sau khí,... Một số ngành đã tạo ra sản phẩm công nghiệp chủ lực, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Quảng Nam (ôtô, kính xây dựng, sản phẩm điện tử, may mặc,…), đóng góp quan trọng vào sự phát triển chung của tỉnh Quảng Nam và Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung. Đặc biệt Khu phức hợp Ô tô Chu Lai Trường Hải đã trở thành động lực thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp cơ khí ô tô Việt Nam với một số sản phẩm tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Thêm cơ chế thoáng, mở
Tuy nhiên bên cạnh những thành quả đạt được, theo đánh giá của ông Diện, so với mục tiêu ban đầu đặt ra theo chủ trương của Bộ Chính trị là thí điểm áp dụng các cơ chế chính sách ưu đãi đặc biệt, có môi trường đầu tư thuận lợi, thông thoáng, phù hợp với thông lệ quốc tế (có thể ưu đãi vượt ngoài khung các quy định pháp luật hiện hành) thì quá trình triển khai đã không thực hiện được những ý tưởng này. Ông Diện dẫn chứng, đến nay cơ chế chính sách ưu đãi đầu tư dành cho KKTM Chu Lai chỉ được áp dụng những điểm cao nhất của pháp luật Việt Nam về ưu đãi đầu tư như đối với khu vực có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn. Sự phát triển của KKTM Chu Lai trong 15 năm qua, thực tế do địa phương tự làm, tự đi xin cơ chế, tự tổ chức quy hoạch, tự đào tạo và tổ chức tuyển dụng,… Thực chất KKTM Chu Lai được coi là KKT địa phương, không theo ý tưởng ban đầu của Bộ Chính trị là xây dựng KKTM Chu Lai mang tầm quốc tế, được áp dụng các luật chơi quốc tế.
Trước thực tế đó, Ban Quản lý KKTM Chu Lai đề nghị Trung ương sớm ban hành Luật KKT để tránh sự chồng chéo; đảm bảo KKT có một khung pháp lý đủ mạnh, đồng bộ, đặc biệt là trong quản lý hành chính, chính sách đầu tư, nguồn vốn….Đề nghị Trung ương bổ sung các chính sách ưu đãi đặc biệt, vượt trội hơn đối với KKT nhằm tạo lợi thế cạnh tranh, khác biệt vượt trội giữa KKT với các khu vực khác. Bổ sung các chính sách ưu đãi, đặc biệt đối với doanh nghiệp có đóng góp lớn cho ngân sách địa phương, chính sách ưu đãi khuyến khích khi doanh nghiệp hoàn thành các nghĩa vụ về thuế và các quy định trong hoạt động đầu tư. Bổ sung nguồn vốn đầu tư xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng, hệ thống giao thông nhằm kết nối thông suốt các tuyến đường nối Đà Nẵng, Quảng Ngãi; nâng cấp một số tuyến đường như: QL14, Nam Quảng Nam để kết nối với Tây Nguyên, Nam Lào, Bắc Campuchia; các tuyến đường phục vụ phát triển đô thị, du lịch, dịch vụ,...
Ngoài ra Ban Quản lý cũng đề nghị Trung ương cho áp dụng cơ chế đặc thù một số dự án lớn, đơn cử như: cơ chế cho người Việt Nam tham gia trò chơi có thưởng và các loại hình kinh doanh đặt cược trong dự án Nam Hội An; chính sách hỗ trợ phát triển công nghiệp ô tô và Trung tâm cơ khí ô tô Quốc gia, công nghiệp phụ trợ ngành dệt may; cơ chế tài chính đầu tư sân bay Chu Lai...
Công Luận
từ ngày 18 – 19/12/2025
VCCI
English
