Từ khu công nghiệp đến khu kinh tế: Bao giờ tạo nên bứt phá?

14:48:05 | 15/5/2018


Ngày 26/3/2018 Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt "Chương trình mục tiêu đầu tư hạ tầng khu kinh tế ven biển, khu kinh tế cửa khẩu, khu công nghiệp, cụm công nghiệp, khu công nghệ cao, khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao giai đoạn 2016 – 2020" với tổng mức đầu tư gần 21.000 tỷ đồng.

Động lực mới

Theo Quyết định số 351/QĐ-TTg, Chương trình gồm 5 dự án thành phần là: Đầu tư hạ tầng khu kinh tế ven biển; Đầu tư hạ tầng khu kinh tế cửa khẩu; Đầu tư hạ tầng khu công nghiệp, cụm công nghiệp; Đầu tư hạ tầng khu công nghệ cao và Đầu tư hạ tầng khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao.




Tổng kinh phí thực hiện là 20.982,02 tỷ đồng. Trong đó, vốn từ ngân sách trung ương 16.676,61 tỷ đồng (điều chỉnh tăng thêm khi có nguồn). Vốn từ ngân sách địa phương và các nguồn vốn hợp pháp khác 4.215,41 tỷ đồng.

Mục tiêu tổng quát của Quyết định đầu tư này là: Phát triển đồng bộ kết cấu hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội trong các khu kinh tế ven biển, khu kinh tế cửa khẩu, khu công nghiệp, cụm công nghiệp, khu công nghệ cao, khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao; tạo Điều kiện thuận lợi và nền tảng cơ bản để kêu gọi, xúc tiến, đặc biệt là thu hút và triển khai mạnh mẽ các dự án đầu tư quy mô lớn; phát triển các ngành, lĩnh vực tại các khu vực ven biển, cửa khẩu và các khu vực khác có tiềm năng; đẩy mạnh phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ trong sản xuất, hỗ trợ phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ trong sản xuất; hỗ trợ phát triển các ngành nghề tiểu thủ công nghiệp.

Làm mới chiến lược kinh doanh

Bản thân các Ban quản lý nhiều khu công nghiệp, khu chế xuất (KCN) trong vài năm trở lại đây đã nhận ra rằng không thể sử dụng mãi phương thức ưu đãi về giá, thuế và phí để thu hút các nhà đầu tư. Nhiều KCN đã làm mới chiến lược kinh doanh để thu hút DN. Đi đầu trong xu hướng đó là các khu công nghiệp ở TP. Hồ Chí Minh.

Khi chính quyền thành phố Hồ Chí Minh dịch chuyển dần sang ưu tiên thu hút các ngành công nghệ cao, KCX Tân Thuận đã mạnh dạn thực hiện giải pháp xây dựng các nhà xưởng từ 3 - 8 tầng với diện tích mỗi sàn trên dưới 1.000m2. Do vậy, một lô đất có thể có cả chục DN hoạt động. Nhờ đó tỷ lệ lấp đầy và hiệu quả kinh tế đều tăng. Giá thuê đất trung bình tại KCX Tân Thuận đã tăng lên 15 triệu USD/ha, gấp đôi so với trước đó. Mật độ DN cũng tăng lên con số 12 DN/ha so với 1 DN trước đây. Từ kết quả đó, mô hình này đã nhanh chóng lan rộng tại các KCN khác tại TP. Hồ Chí Minh.

Tập trung vào các đối tượng là DN nhỏ, DN khởi nghiệp, KCN Hiệp Phước lại thực hiện kế hoạch tạo ra các lô đất cho thuê có diện tích từ 750 - 1.000m2. Với kế hoạch này, đến nay KCN Hiệp Phước đã thu hút được 34 dự án với 44 lô đất với diện tích 20ha, đã được lấp đầy với các DN ngành sản xuất cơ khí, thực phẩm chế biến, hóa mỹ phẩm, dược phẩm, điện tử, kho vận...

Đồng thời với kế hoạch trên, KCN này còn mở Khu kỹ nghệ Việt - Nhật nhằm thu hút các nhà đầu tư Nhật Bản có quy mô nhỏ. Khu kỹ nghệ có nhà xưởng sẵn theo tiêu chuẩn Nhật Bản; kèm theo các dịch vụ từ giấy phép đầu tư, giấy phép xây dựng, tư vấn thuế, kế toán, đào tạo và huấn luyện nhân lực biết tiếng Nhật… Mô hình khá thành công khi nhiều nhà đầu tư Nhật Bản đã đăng ký hoạt động tại Hiệp Phước.

Nhân rộng thương hiệu lại là cách làm của một số KCN đặc thùnhư trường hợp của Công viên phần mềm Quang Trung hay KCN Việt Nam - Singapore (VSIP). Hiện tại VSIP đã phát triển thành một chuỗi với 5 khu công nghiệp ở cả 3 miền đất nước.

Từ KCN đến Khu kinh tế

Theo Báo cáo tổng kết hoạt động các mô hình KCN, khu kinh tế (KKT) năm 2017 do Bộ Kế hoạch và Đầu tư công bố, các mô hình KCN, KKT Việt Nam từ khi được hình thành đến nay đã trải qua 3 giai đoạn.

Trong giai đoạn 1991-1994, để thu hút đầu tư nước ngoài, thúc đẩy hoạt động xuất khẩu, tạo tiền đề hội nhập nền kinh tế Việt Nam với thế giới, các mô hình khu chế xuất được hình thành với việc thành lập KCX Tân Thuận năm 1991.

Giai đoạn từ 1994 - 1997, gắn với việc hình thành KCN và chuyển đổi một số khu chế xuất thành KCN để đẩy mạnh thu hút đầu tư, đa dạng hóa phát triển các ngành công nghiệp, đặc biệt là các ngành công nghiệp nhẹ, hướng tới xuất khẩu.

Giai đoạn từ 1997 – 2003, gắn với việc phát triển lan tỏa KCN, hình thành khu công nghệ cao (khu CNC), thí điểm và thành lập khu kinh tế cửa khẩu (khu KTCK) với việc thành lập khu KTCK Móng Cái năm 1996 và khu CNC Hòa Lạc năm 1998.

Từ 2003 đến nay, thí điểm thực hiện KKT mở và phát triển KKT ven biển để tạo thành các vùng động lực phát triển kinh tế, tạo điều kiện phát triển các ngành công nghiệp nặng tại khu vực ven biển. Đồng thời, để đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao trong một số lĩnh vực quan trọng như công nghệ thông tin, nông nghiệp, các mô hình mới như khu công nghệ thông tin tập trung (khu CNTTTT), khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao (khu NNCNC) đã được thành lập và hoạt động.

Tính đến hết năm 2017, cả nước có 325 KCN đang hoạt động, tỷ lệ lấp đầy 51,5%; có 28 KKT cửa khẩu và 18 KKT ven biển.

Theo qui hoạch, đến hết năm 2020 Việt Nam dự kiến sẽ có tổng cộng 30 KKT cửa khẩu. Sau hơn 20 năm hoạt động, các KKT cửa khẩu đã thu hút gần 800 dự án đầu tư, trong đó, có 700 dự án đầu tư trong nước với số vốn đăng ký đầu tư trên 50 nghìn tỷ đồng, khoảng 100 dự án FDI với tổng số vốn đăng ký là 700 triệu USD.

Trong số 18 KKT ven biển đã được qui hoạch, 17 khu đến nay đã thu hút 254 dự án FDI với tổng vốn đăng ký 42 tỷ USD và 1.079 dự án đầu tư trong nước, với tổng vốn đăng ký khoảng 805,2 nghìn tỷ đồng. Hiện các KKT ven biển đã lấp đầy 40% tổng diện tích đất dành cho sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, du lịch, dịch vụ.

Hiện tại cả nước có 3 khu CNC quốc gia với nguồn vốn đăng ký đầu tư của các dự án đạt gần 10 tỷ USD, tạo ra việc làm cho khoảng 50.000 lao động.

Theo qui hoạch đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, đến năm 2020, Việt Nam sẽ có 10 khu NNCNC, gồm: 2 khu NNCNC Hậu Giang và Phú Yên đã hoạt động và 8 khu NNCNC đã được Ủy ban nhân dân các tỉnh quyết định thành lập, gồm: Thái Nguyên, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Khánh Hòa, Lâm Đồng, Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương, Cần Thơ.

Hiện cả nước có 7 khu đang hoạt động theo mô hình khu CNTTTT; trong đó, có 03 khu đáp ứng tiêu chí được công nhận là khu CNTTTT là: công viên phần mềm Quang Trung, công viên phần mềm Đà Nẵng và Khu CNTT tập trung Cầu Giấy. Các khu còn lại chưa đạt tiêu chí, chưa được công nhận.

Báo cáo của bộ Kế hoạch và Đầu tư cho thấy: hoạt động của các KCN, KKT đã góp phần đổi mới môi trường đầu tư, kinh doanh tại Việt Nam; đã thu hút được lượng vốn lớn đầu tư vào cơ sở hạ tầng kỹ thuật và sản xuất kinh doanh; đã thúc đẩy phát triển sản xuất công nghiệp, hình thành một số ngành công nghiệp chủ lực và đã có nhiều đóng góp về phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên những con số thống kê trên cũng cho thấy: để các KCN, KKT trở thành động lực thúc đẩy hình thành một nền kinh tế có nội lực bước vào cuộc chơi sòng phẳng với thế giới, tương lai đó dường như còn ở khá xa.

Nguyễn Thanh