15:15:09 | 2/3/2010
“Bước chạy đà” hoàn hảo
Bởi lẽ, như các số liệu thống kê của VFA cho thấy, cho dù đã bất ngờ vượt qua ngưỡng 6 triệu tấn gạo xuất khẩu, nhưng với giá bình quân 405,71 USD/tấn, kim ngạch xuất khẩu gạo của Việt Nam chỉ thu được 2,437 tỷ USD. Do vậy, đạt được ngưỡng 500 USD/tấn và 3 tỷ USD có nghĩa là sẽ nâng “chất” của hoạt động xuất khẩu này trong năm nay thêm 23,4%, còn nếu cặp mục tiêu này là 533 USD/tấn và 3,2 tỷ USD thì con số này sẽ là 31,4%.
Ý kiến này không phải không có căn cứ. Các kết quả ngoạn mục trong bốn phiên đấu thầu cung ứng gạo cho Philippines liên tiếp trong vòng chưa đầy một tháng rưỡi cuối năm 2009 với giá cao ngất ngưởng chính là “lưng vốn” có lẽ chưa từng có để thực hiện những mục tiêu này.
Cụ thể, nếu như giá gạo trúng thầu trong phiên đầu tiên (
Không những vậy, cũng từ nguồn thông tin báo chí nước này cho biết, do mục tiêu của Philippines trong 4 cuộc đấu thầu này là nhập khẩu 2,05 triệu tấn, cho nên Cơ quan hữu trách nước này đã đặt mua bổ sung (reordner) một khối lượng gạo không nhỏ, cho nên tổng khối lượng gạo doanh nghiệp Việt Nam thắng thầu đã lên trên 1,4 triệu tấn.
Bên cạnh đó, thông tin cũng từ báo chí của nước này còn cho biết, Vinafood II cũng đã có những hợp đồng riêng lẻ xuất khẩu vào thị trường này gần 150 nghìn tấn gạo nữa, tuy không tiết lộ mức giá cụ thể, nhưng có lẽ cũng không thể thấp bất ngờ.
Do vậy, có căn cứ đủ chắc chắn để cho rằng, tổng khối lượng gạo trên 1,55 triệu tấn xuất khẩu cho Philippines trong nửa đầu năm nay với giá cao ngất ngưởng như vậy, chiếm hơn 1/4 tổng khối lượng xuất khẩu cả năm chính là “bước chạy đà” có lẽ tốt chưa từng có của các doanh nghiệp xuất khẩu gạo Việt Nam trong 21 năm qua. Việc Việt Nam thắng thầu trên 700 nghìn tấn gạo với giá “bèo” cuối tháng 12/2007 và cuối tháng 1/2008 để rồi “tiếc đứt ruột” khi giá tăng đại nhảy vọt ngay sau đó là một bằng chứng.
Chưa thể mừng vội
Cho dù khoảng 1/4 khối lượng gạo xuất khẩu với giá cao như vậy đương nhiên sẽ góp phần không nhỏ, nhưng rõ ràng là giá và kim ngạch của 3/4 khối lượng gạo xuất khẩu còn lại mới giữ vai trò quyết định trong việc thực hiện các mục tiêu về giá bình quân và tổng kim ngạch của mặt hàng này cả năm nay. Bởi lẽ, giả định là giá bình quân của 1,55 triệu tấn gạo đã ký hợp đồng với Philippines có giá bình quân là 550 USD/tấn, cho nên số tiền cầm chắc trong tay sẽ là trên 852 triệu USD, nhưng nếu như giá xuất khẩu bình quân của 4,45 triệu tấn gạo còn lại không đạt được 483 USD/tấn thì VN cũng không thể đạt tới ngưỡng 3 tỷ USD, còn để đạt được mục tiêu 3,2 tỷ USD, thì giá bình quân của 4,45 triệu tấn gạo này phải cao ngất ngưởng gần 528 USD/tấn.
Cho tới thời điểm hiện tại, thực tế cho thấy, việc thực hiện các mục tiêu nói trên của Việt Nam rất ít tính khả thi. Các số liệu thống kê của Bộ Nông nghiệp Mỹ cho thấy, trong 4 tuần của tháng 1 vừa qua (tính đến ngày 29/1), giá bình quân của bốn loại gạo 5%; 10%; 20% và 25% tấm hầu như chỉ dao động “chút xíu” xung quang mốc 430 USD/tấn, trong đó riêng loại gạo tốt nhất của VN cũng chỉ có một tuần đạt kỷ lục 445 USD/tấn. Các số liệu thống kê của VFA cũng cho thấy tình hình không khác quá nhiều. Đó là, trong 42 ngày đầu năm nay, giá gạo xuất khẩu bình của VN chỉ đạt 472,3 USD/tấn. Chắc chắn cũng vì lý do này mà giá sàn xuất khẩu gạo (tháng 2 và 3) của VFA vừa định hướng cho các doanh nghiệp cũng chỉ dao động trong khoảng 450-470 USD/tấn, tức là đều thấp hơn nhiều so với ngưỡng phải đạt nói trên.
Không những thế, nếu so với “người khổng lồ” trong lĩnh vực này, việc doanh nghiệp “chốt” được giá gần như không đổi như nói trên đã là điều đáng mừng. Bởi lẽ, như số liệu thống kê của Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan cho thấy, sau khi đạt được bước tăng đáng kể đúng vào ngày Philippines mở thầu mua 250 nghìn tấn gạo đầu tiên cho năm nay, giá bình quân ba loại gạo trắng của Thái Lan (100% Grade B; 5% tấm và 25% tấm) đã đạt đỉnh 583 USD/tấn trong tuần tính đến ngày 9/12/2009, còn từ đó đến nay đã tụt dốc dần và trong tuần thứ hai tháng này chỉ còn 532 USD/tấn, tức là đã giảm tới 51 USD/tấn và 8,7%.
Lý thuyết và thực tế
Do vậy, điều có ý nghĩa quyết định trong việc Việt Nam có thực hiện được các mục tiêu nói trên hay không chính là việc giá gạo thế giới có thể tái lập kỷ lục mọi thời đại 1.000 USD/tấn của năm 2008, thậm chí có thể lập lỷ lục mới khủng khiếp 2.000 USD/tấn trong vòng vài tháng tới hay không, bởi chỉ khi “nước có nổi như vậy thì bèo cũng mới nổi được”.
Thế nhưng, càng ngày những động thái của thị trường lúa gạo thế giới càng cho thấy, cơn sốt nóng giá gạo thế giới khởi phát từ Philippines không những đã dịu đi rất nhiều như đã nói ở trên, mà càng ít có khả năng tái phát.
Trước hết, xét về cầu, cả hai yếu tố tiềm tàng gây đột biến cho thị trường gạo thế giới đều đang đi vào thế ổn định.
Đó là, trước những đồn đoán về việc Philippines sẽ sớm tìm kiếm thêm các nguồn cung ứng lớn để đủ đáp ứng nhu cầu trong nước, các quan chức nước này đã ngay lập tức phủ nhận và cho biết, lượng gạo tồn kho của nước này hiện đang ở mức 2,6 triệu tấn, còn tổng khối lượng ký hợp đồng nhập khẩu đã lên tới 2,4 triệu tấn, gần bằng kỷ lục 2,5 triệu tấn năm 2008 và dự báo vừa mới được Bộ Nông nghiệp Mỹ “cho ra lò” ít ngày trước vẫn không thay đổi tổng khối lượng nhập khẩu 2,6 triệu tấn, tức là trong năm nay Philippines có thể sẽ chỉ nhập khẩu thêm vẻn vẹn 200 nghìn tấn.
Trong khi thị trường nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới từ ba năm nay đã “an bài” như vậy, tác nhân quan trọng nhất làm cho cơn sốt nóng giá gạo thế giới khởi phát từ Philippines chính là thị trường lương thực Ấn Độ cũng đã có những chuyển biến rất cơ bản theo chiều hướng tích cực. Điều này nghĩa là, thay vì giữ vị trí thứ ba quen thuộc trong “làng” xuất khẩu gạo thế giới, việc Ấn Độ đột ngột xuất hiện trên thị trường với tư cách nhà nhập khẩu gạo đứng đầu thế giới trong năm nay với khối lượng khổng lồ 2-3 triệu tấn, thậm chí 5 triệu tấn như nhiều dự báo khiến hầu như toàn thế giới bị một phen hốt hoảng gần như chắc chắn sẽ không xảy ra.
Trong khi đó, những động thái tại Thái Lan kể từ đầu năm đến nay lại cho thấy một khung cảnh hoàn toàn ngược lại, nhưng là hợp lô gich với những gì đã diễn ra tại Ấn Độ. Trước hết, đó là việc Bộ Thương mại nước này ngày 21/1 vừa qua đã tổ chức bán đấu giá để giải tỏa 379 nghìn tấn gạo được mua với giá cao ngất ngưởng ở mức 610 - 700 USD/tấn từ năm 2008, nhưng do giá đặt mua quá “bèo” chỉ ở mức hơn 489 USD/tấn (gạo trắng 5% tấm) sẽ dẫn đến thiệt hại ước tính khoảng 52 triệu USD cho Chính phủ, cho nên đã buộc phải hủy để tổ chức bán đấu giá lại trong một ngày cho đến nay vẫn chưa được xác định cụ thể.
Thế nhưng, điều chắc chắn sẽ còn khó khăn hơn rất nhiều là nước này đang tìm mọi cách có thể để giải tỏa khối lượng khổng lồ 1,5 triệu tấn, hoặc 2 triệu tấn, hoặc trong khoảng từ 1 - 3 triệu tấn trong tổng khối lượng dự trữ được đánh giá là khoảng 5,6 triệu tấn của Chính phủ nhằm mục tiêu “kép”: giảm chi phí dự trữ và giảm tổn thất không hề nhỏ do chất lượng bị giảm, đặc biệt là đối với lượng lúa gạo tồn kho quá lâu ngày và mục tiêu đang trở nên bức bách hiện nay là “dọn kho” để nhường chỗ cho lúa gạo vụ chính đã, đang và sắp thu hoạch ở các vùng khác nhau của đất nước được đánh giá ở mức 7 triệu tấn gạo. Do vậy, đây là một sức ép không hề nhỏ kéo giá gạo thế giới tụt dốc.
Trong điều kiện như vậy, trong khi Thái Lan đặt mục tiêu giảm giá để tăng mạnh lượng xuất khẩu, còn Việt Nam thì hi vọng tăng đại nhảy vọt giá xuất khẩu trong khi vẫn phải nỗ lực để tái lập kỷ lục về lượng, nhưng phải đưa tổng kim ngạch những “hạt vàng” này của Việt Nam đạt kỷ lục 3 - 3,2 tỷ USD trong năm nay tuy là hoàn toàn có thể đạt được trên lý thuyết, nhưng có lẽ là điều quá khó trên thực tế. Khoảng cách “mênh mông” về giá khi các ndoanh nghiệp Việt Nam nỗ lực để đạt kỳ tích 6 triệu tấn gạo xuất khẩu năm 2009 và cả trong tháng mở màn năm nay đủ cho thấy điều đó.
Dinh Bich
English
