FTA Việt Nam – EU: Cơ hội và thách thức cho ngành thủy sản

EU là một trong những thị trường xuất khẩu chính của thuỷ sản Việt Nam hàng chục năm qua và có nhiều triển vọng cho việc đẩy mạnh xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam vào thị trường giàu tiềm năng này trong thời gian tới một khi Hiệp định thương mại tự do (FTA) Việt Nam - EU được ký kết.

Năng lực sản xuất của ngành thủy sản Việt Nam những năm gần đây phát triển nhanh và mạnh. Năm 2012, tổng sản lượng nuôi trồng và đánh bắt đạt 5,82 triệu tấn (tăng hơn gấp 4 lần so với năm 1995); trong đó nuôi trồng đạt 3,140 triệu tấn, đánh bắt tự nhiên đạt 2,685 triệu tấn. Hiện Việt Nam có hơn 520 nhà máy chế biến, trong đó hơn 500 nhà máy đạt chuẩn ATVSTP Quốc gia; công suất chế biến hơn 1,5 triệu tấn nguyên liệu/năm. Tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản năm 2012 đạt 6,134 tỷ USD (tăng hơn gấp 16 lần so với năm 1995), chiếm 5.3% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước, đóng góp khoảng 4% GDP. Hiện Việt Nam là nhà sản xuất cá tra đứng đầu thế giới, đứng thứ tư về tôm và là nhà sản xuất thủy sản lớn thứ 5 trên toàn thế giới.

Từ năm 2005, EU luôn thuộc top 3 thị trường lớn nhất của thủy sản Việt Nam cùng với Nhật Bản và Hoa Kỳ, chiếm tỷ trọng bình quân 15%/kim ngạch xuất khẩu thủy sản mỗi năm. Hiện Việt Nam đứng thứ 10 trong danh sách các nhà cung cấp thủy sản vào EU, chiếm 2,6% thị phần năm 2012. Sự cạnh tranh với mức giá rẻ của các mặt hàng đảm bảo chất lượng và ATVSTP là yếu tố quyết định giữ vững thị trường xuất khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam tại thị trường EU. Đặc biệt các nước thành viên EU đã có những chương trình tài trợ, hỗ trợ phát triển năng lực cho ngành thủy sản Việt Nam từ rất sớm thông qua các dự án như UNIPO, SEAQIP, POSMA – DANIDA, SIPPO…

Bàn về những những cơ hội Hiệp định FTA Việt Nam - EU mang lại cho ngành thủy sản Việt Nam, ông Trương Đình Hoè - Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam (VASEP) cho biết, bên cạnh các lợi thế như: giảm nhẹ những biện pháp phòng vệ thương mại, tiếp cận các kênh xúc tiến thương mại cao hơn nhằm xâm nhập sâu hơn vào thị trường thông qua liên kết với các tập đoàn bán lẻ, mở rộng cơ hội lựa chọn nguồn cung chất lượng cao và tiếp nhận chuyển giao công nghệ tiên tiến từ EU…, FTA Việt Nam - EU cũng sẽ đem lại cơ hội mở rộng thị trường chế biến cho thuỷ sản Việt Nam thông qua việc nhập khẩu nguyên liệu thuỷ sản từ nước thứ ba, chế biến tại Việt Nam và tái xuất sang EU. Đặc biệt các doanh nghiệp EU sẽ mạnh dạn đầu tư vào Việt Nam hơn nữa, không chỉ trong lĩnh vực chế biến thuỷ sản mà có thể vào nuôi trồng và các dịch vụ có liên quan - vốn là thế mạnh của EU.

Tuy nhiên đi kèm theo những cơ hội, doanh nghiệp thủy sản Việt Nam cũng phải đối diện với khá nhiều thách thức. Trước những tác động của Hiệp định FTA Việt Nam - EU đối với ngành thủy sản, ông Hòe khuyến nghị Việt Nam cần hoàn thiện khung pháp lý về ATVSTP theo liên kết chuỗi sản xuất “từ ao nuôi đến bàn ăn” và đáp ứng các tiêu chí thân thiện môi trường theo đòi hỏi của thị trường EU. Cam kết thực hiện các chính sách bảo vệ môi trường và trách nhiệm xã hội nhằm hướng tới phát triển bền vững. Ngoài ra Việt Nam cũng phải chủ động đáp ứng những đòi hỏi gắt gao về các tiêu chuẩn chứng nhận chất lượng luôn đổi mới không ngừng của thị trường EU.

Theo ông Nguyễn Hữu Dũng – Phó Chủ tịch VASEP, các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu thủy sản ngày càng chi phí lớn hơn trong việc tuân thủ các quy định SPS và bảo tồn nguồn lợi, do đó Hiệp định FTA Việt Nam – EU cần giúp ngành thủy sản đạt được các mô hình tạo thuận lợi cho việc tuân thủ quy định SPS, cấp giấy chứng nhận và tiếp cận thị trường. Để hỗ trợ doanh nghiệp thủy sản Việt Nam vượt qua thách thức, VASEP cũng đã kiến nghị EU sớm công nhận quy chế kinh tế thị trường cho Việt Nam; EU đưa ra khung hỗ trợ kỹ thuật, thảo luận, hợp tác về vấn đề hàng rào kỹ thuật trong thương mại (TBT) và quy định về biện pháp kiểm dịch động-thực vật (SPS) bao gồm cả đào tạo, hỗ trợ kỹ thuật, các biện pháp chuyển giao tri thức và tăng cường dịch vụ công.

Thanh Thảo