Hiệp định TPP: Thách thức và cơ hội cho Việt Nam

Đàm phán Hiệp định Đối tác Kinh tế Chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP) đã trải qua 20 phiên đàm phán chính thức và đang trở thành chủ đề nóng, tạo ra một "cơn sốt" hội nhập mới ở Việt Nam. Nhằm cung cấp thông tin về Hiệp định TPP và quá trình đàm phán, tham gia của Việt Nam cho cộng đồng doanh nghiệp, qua đó giúp doanh nghiệp chủ động chuẩn bị hội nhập, VCCI - HCM phối hợp với Bộ Công Thương tổ chức Hội nghị "Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương và quá trình tham gia của Việt Nam".

Phát biểu khai mạc Hội nghị, ông Hoàng Văn Dũng - Phó Chủ tịch VCCI cho biết Hiệp định TPP tham vọng sẽ là một đàm phán thương mại tự do (FTA) thế hệ mới, tiêu chuẩn cao với phạm vi rất rộng, bao gồm nhiều lĩnh vực với mức độ tự do hóa sâu hơn WTO và các FTA trước đây. Vì vậy, đối với doanh nghiệp cũng như nền kinh tế Việt Nam, Hiệp định TPP dự kiến có ảnh hưởng lớn cả trực tiếp lẫn gián tiếp đến triển vọng sản xuất, kinh doanh theo những cách thức khác nhau.

Vấn đề đối với Việt Nam hay bất kỳ nước nào khác trong TPP là làm sao để những cam kết chi tiết trên bàn đàm phán TPP mang lại nhưng lợi ích hiện thực nhất, với các điều kiện phù hợp nhất với năng lực của doanh nghiệp. Ông Dũng đưa ra ví dụ liên quan tới loại bỏ thuế quan ở thị trường các nước TPP, nếu điều kiện hưởng lại là "quy tắc xuất xứ nội khối" ở mức cao thì lợi ích thực từ TPP cho một nền kinh tế định hướng xuất khẩu nhưng còn phụ thuộc quá lớn vào nguồn nguyên liệu từ các nước không thuộc khối TPP như Việt Nam sẽ khó được như kỳ vọng. Hoặc nếu các đòi hỏi thay đổi quyết liệt về pháp luật cạnh tranh, minh bạch hóa đấu thầu công của TPP là những liệu pháp tốt cho Việt Nam trong hoàn thiện các thể chế kinh tế thị trường thì nhưng tiêu chuẩn cao về một số nội dung khác trong Hiệp định này trong những chừng mực nhất định có nguy cơ vượt quá sức chịu đựng của doanh nghiệp và người dân.

Còn theo ông Trần Quốc Khánh - Thứ trưởng Bộ Công Thương, Trưởng đoàn đàm phán Chính phủ về kinh tế và thương mại quốc tế, tham gia Hiệp định TPP sẽ mang lại cho Việt Nam nhiều cơ hội lớn, điển hình là cải thiện cơ cấu thị trường xuất nhập khẩu, mở thêm thị trường cho hàng hóa Việt Nam, tham gia các chuỗi sản xuất khu vực và quốc tế. Hiệp định cũng tạo điều kiện thuận lợi cho tái cơ cấu kinh tế và đổi mới mô hình tăng trưởng, hoàn thiện môi trường thể chế, tăng tính hấp dẫn trong thu hút đầu tư và năng lực sản xuất. Tuy nhiên bên cạnh những cơ hội mang lại, Hiệp định cũng tạo sức ép cạnh tranh lớn trên thị trường, đòi hỏi Việt Nam phải nỗ lực vượt qua thách thức này; đồng thời có sự điều chỉnh hệ thống pháp luật, tư duy quản lý và năng lực quản lý cho phù hợp.

Bàn về những thách thức khi tham gia TPP, Luật sư Phạm Mạnh Dũng – Đại diện Công ty Luật LCT Lawyers cho rằng Việt Nam sẽ phải đối mặt với sự cạnh tranh của những "người khổng lồ" đến từ các nước TPP ngay ở thị trường trong nước. Việc giảm thuế sẽ dẫn đến sự gia tăng các luồng hàng nhập khẩu từ các nước TPP vào nước ta với giá cả cạnh tranh. Hệ quả tất yếu là doanh nghiệp phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt, thị phần hàng hóa, đầu tư có nguy cơ bị thu hẹp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Một khó khăn nữa có thể gặp là trong khi TPP đang còn đàm phán thì nhiều doanh nghiệp nước ngoài đã mạnh tay rót vốn vào những lĩnh vực Việt Nam có lợi thế cạnh tranh nhằm đón đầu cơ hội. Trong khi đó hầu hết doanh nghiệp Việt còn rất mơ hồ về TPP. Điều này khiến các doanh nghiệp trong nước chưa tận dụng được cơ hội tốt khi Việt Nam tham gia TPP.

Thứ trưởng Trần Quốc Khánh nhấn mạnh: "Tất cả các nước tham gia TPP đều hy vọng đây sẽ là mô hình mới về hợp tác kinh tế trong khu vực, xử lý các vấn đề đặt ra trong thế kỷ 21. Hiệp định này sẽ cố gắng tạo thuận lợi tối đa cho dòng chảy thương mại, đầu tư và kỳ vọng quan trọng là sẽ biến Hiệp định đầu tư TPP này thành hạt nhân để sau đó mở rộng ra trở thành lõi của một khu vực thương mại tự do lớn hơn bao gồm không chỉ 12 nước hiện tại mà cả toàn bộ 21 nền kinh tế thành viên của APEC".