Xuất khẩu Café cần liên kết đa chiều

Trong khi người Việt phải mua ô tô, sữa, nguyên liệu… với giá cắt cổ, thì lại đang bán rẻ mạt những mặt hàng của mình. Giá cà phê sụt giảm mạnh thời gian qua là câu chuyện đáng suy ngẫm…

Giá thế giới giảm, kéo giá cà phê nguyên liệu giảm nhanh, chỉ còn 22.500 đồng/kg.

Được dự báo sẽ khởi sắc trong năm nay do khủng hoảng kinh tế quốc tế đi qua, nhưng thực tế ngược lại, ngành cà phê doanh nghiệp và người trồng cà phê đang điêu đứng vì giá giảm thê thảm và lượng xuất khẩu cũng sụt giảm mạnh.

Ép giá quá đáng

Giá bán giảm xuống mức thấp nhất trong vòng 3 năm qua khiến XK cà phê lâm vào tình cảnh khó khăn, ngoài mọi trù tính của giới kinh doanh và người trồng cà phê. Chỉ trong tuần cuối tháng 2 giá cà phê giảm gần 100 USD/tấn, xuống mức thấp nhất trong vòng 3 năm qua. Hiện giá cà phê đang xuống rất thấp, giảm 15-25% so với cùng kỳ năm ngoái. Số liệu thống kê cũng cho thấy, lượng cà phê xuất khẩu trong 2 tháng đầu năm 2010 là 280 nghìn tấn, đạt giá trị 411 triệu USD, so với cùng kỳ năm ngoái giảm 26,78% về lượng và 12,52% về giá trị. Hiện tại, giá cà phê chỉ còn 1.210 USD/tấn. Giá thế giới giảm, kéo giá cà phê nguyên liệu giảm nhanh, chỉ còn 22.500 đồng/kg.

Thị trường nông sản thế giới nói chung và thị trường cà phê nói riêng bị giới đầu tư quốc tế chi phối nhiều. Do giới kinh doanh đều chờ đón thị trường cà phê sẽ khởi sắc, nên doanh nghiệp trong nước có nhiều hợp đồng chưa chốt giá, nhiều lô hàng “trừ lùi” để đón xu hướng giá lên. Khi giá xuống, giới đầu cơ ép giá xuống thấp, khiến doanh nghiệp trong nước thiệt hại nặng. Mặc dù đầu tháng 11-2009, Hiệp hội Cà phê – Ca cao (VICOFA) khuyến cáo, các DN hạn chế bán cà phê theo hợp đồng trừ lùi, nhất là bán theo kỳ hạn quá xa. Do không làm chủ thị trường London, nếu bán kỳ hạn quá xa sẽ dễ bị nhà đầu cơ ép giá. Chỉ nên bán giao hàng trong 1-2 tháng kế tiếp. Nhưng vẫn có những DN ký hợp đồng trừ lùi lên đến 90-100, thậm chí 120 USD/tấn lúc đầu vụ, gây thua lỗ nặng cho doanh nghiệp. Tình trạng này đã diễn ra nhiều năm, doanh nghiệp chưa rút được bài học thích đáng.

Ngoài việc bán kỳ hạn ngắn, VICOFA vừa đưa ra cảnh báo một số nhà nhập khẩu cà phê rơi vào hoàn cảnh khó khăn về tài chính và những hiện tượng chậm trả hoặc không thanh toán hợp đồng, kể cả gian lận của bạn hàng đã diễn ra. Các DN càng phải hết sức thận trong trước các đối tác.

Nhu cầu tiêu thụ cà phê thế giới vượt nguồn cung với nhiều dự báo giá cà phê nhân robusta năm nay tăng cao. Ở trong nước, các nhà xuất khẩu cà phê lại tiếp tục tái diễn cảnh bị nhà nhập khẩu ép giá. Sản phẩm cà phê VN đều tiêu thụ qua các nhà môi giới trung gian, chỉ một phần giao dịch trực tiếp với các nhà rang xay cà phê trên thế giới. Theo tính toán của Bộ NN-PTNT, mỗi năm xuất khẩu cà phê thất thoát khoảng 200 triệu USD.

Bắt tay vì lợi ích chung

Niên vụ năm 2009/2010 cả nước thu hoạch được gần 1 triệu tấn cà phê. Bởi vậy, Việt Nam thường xuất khẩu mạnh cà phê trong quý 4 năm trước và quý 1 năm sau.

Để đối phó với tình trạng giá cà phê giảm mạnh, giải pháp tình thế được đưa ra khi Bộ NN-PTNT đã họp với các bộ, ngành liên quan: Hỗ trợ thu mua tạm trữ cà phê cho nông dân, và đề ra các giải pháp thúc đẩy tiêu thụ cà phê.

VICOFA kiến nghị Chính phủ: Do ngành cà phê chưa chủ động trong khâu tiêu thụ sản phẩm, chưa có sự điều hành thống nhất trong việc điều tiết việc xuất khẩu, thường bán tập trung đầu vụ nên dễ bị ép giá. Chính phủ cần xem xét chính sách ưu đãi vốn vay để DN có thể mua và ký gửi cho bà con đầu vụ khoảng 200.000 tấn cà phê nhân mỗi năm, chọn thời điểm thích hợp bán ra để điều tiết thị trường. Chủ trương này đã được chấp thuận.

Vấn đề là thời điểm tiêu thụ của VN nếu để chậm sẽ trùng với Braxin, trong khi đó, lượng cà phê trong cả nước vẫn còn khá lớn. Giá thu mua cà phê xuống thấp, chỉ 22 triệu đồng/tấn trong khi giá xăng dầu, vận chuyển tăng khiến cả doanh nghiệp và người nông dân trồng cà phê đều điêu đứng.

Trung tâm giao dịch cà phê Buôn Ma Thuột (BCEC) đang chuẩn bị các bước cần thiết để triển khai dịch vụ giao dịch cà phê kỳ hạn vào tháng 4 tới đây tương tự như các sàn giao dịch cà phê ở London hay New York. Việc có một sàn giao dịch cà phê như vậy sẽ đáp ứng các kế hoạch kinh doanh dài hạn của doanh nghiệp, đồng thời nhằm chuẩn hoá thị trường nội địa và giảm thiểu thời gian chuẩn bị hàng hóa cho các nhà xuất khẩu khi mua hàng tại sàn.

Một vấn đề đặt ra từ lâu là sự liên kết giữa doanh nghiệp và nhà nông. Người sản xuất không bảo đảm tiêu chuẩn đó sẽ không bán được hàng. Doanh nghiệp thì phải liên kết và hỗ trợ người trồng cà phê về giống, vốn, kỹ thuật…

Giữa các doanh nghiệp cà phê đã ý thức hơn việc bắt tay liên kết đối phó với giới đầu cơ. Vai trò của Vicofa ngày càng được khẳng định. Vicofa cũng đã thành lập câu lạc bộ các nhà xuất khẩu hàng đầu nhằm liên kết để đối phó với những thao túng thị trường của các nhà nhập khẩu. Giải pháp hiện nay của các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê Việt Nam là tìm cách công bố tên tuổi của các nhà nhập khẩu không song phẳng trên trang chủ của Vicofa (www.vicofa.org.vn ),

Theo dự báo của Tổ chức cà phê thế giới (ICO), niên vụ 2009-2010 sản lượng cà phê thế giới đạt 123,7 triệu bao (60 kg/bao), giảm so với mức 128 triệu bao của niên vụ trước đó, do sản lượng của Brazil giảm cũng như sản lượng của Việt Nam, Colombia và Trung Mỹ cũng được dự đoán giảm.

200.000 tấn tạm trữ cộng với lượng cà phê trong dân, còn khoảng nửa triệu tấn chưa tiêu thụ thời điểm giá thấp. Tiêu thụ cà phê năm 2010 ước tính sẽ đạt 132 triệu bao, tăng so với mức 130 triệu bao của năm trước. Những dự báo nói trên phần nào giúp nông dân và doanh nghiệp kinh doanh cà phê vững tin hơn để bán được mức giá tốt hơn.

Lê Minh