2014: Thời cơ và thận trọng

Vẫn còn đó những khó khăn cho năm 2014, từ những vấn đề mà năm vừa qua chưa thể “tiêu hóa”, từ tái cơ cấu hệ thống DNNN, tái cơ cấu ngân hàng, vấn đề tài khóa, nợ công, hay nợ xấu… Tuy vẫn còn đó những khó khăn nhưng nhiều tín hiệu cho thấy nền kinh tế đã có dấu hiệu hồi phục.

Xuất khẩu: Phao cứu sinh

Không ai có thể phủ nhận những khó khăn chung của nền kinh tế trong năm 2013, nhưng đều phải thừa nhận thành công của xuất khẩu. Với kim ngạch tăng trưởng 15,4% tương đương với 132,17 tỷ USD, năm 2013 là năm thứ hai liên tiếp xuất khẩu của Việt Nam đạt xuất siêu. Sự tăng trưởng đạt được ở hầu hết các mặt hàng xuất khẩu chủ lực. Cả nước có 22 nhóm hàng có kim ngạch xuất khẩu đạt trên 1 tỷ USD và lần đầu tiên xuất khẩu mặt hàng rau quả đã vào danh sách nhóm xuất khẩu trên 1 tỷ USD.

Thành công của xuất khẩu 2013 còn gây chú ý bởi khối doanh nghiệp nội bắt đầu khôi phục và có xu hướng tăng dần. Kim ngạch xuất khẩu (XK) của khu vực này ước tăng trưởng ở mức 3,5% và kim ngạch nhập khẩu tăng 5,6% cho thấy doanh nghiệp trong nước đã có dấu hiệu phục hồi.

Kể từ năm 2007, năm Việt Nam gia nhập WTO, Việt Nam liên tục nhập siêu với tỷ lệ khá lớn. Năm 2007, nhập siêu 29,1%; 2008 là 28,8%, 2009 là 22,5%, 2010 là 17,5%, và 2011 giảm còn 10,1%. Năm 2012, Việt Nam bất ngờ xuất siêu 749 triệu USD và năm 2013 tiếp tục xuất siêu 863 triệu USD.

Báo cáo kinh tế mới nhất của HSBC đã gọi năm 2014 là “năm của các nhà XK”, hàm ý đánh giá cao khả năng XK trong năm nay. Cụ thể, HSBC nhận định rằng trong những năm tới, Việt Nam có thể trở thành một trong những quốc gia được hưởng lợi nhiều nhất khi nhu cầu từ các nước phương Tây đã được cải thiện. Nền kinh tế Việt Nam vốn là một quốc gia phụ thuộc vào xuất khẩu với việc xuất hàng chiếm tỷ trọng 81% GDP cả nước trong năm 2012.

Có nhiều yếu tố thuận lợi cho XK năm nay. đầu tư mới trong lĩnh vực sản xuất cộng với nhu cầu từ các nước châu Âu và Mỹ đã cải thiện sẽ giúp gia tăng xuất khẩu trong năm 2014. Các DN bước đầu khai thác được các cơ hội ưu đãi của Hiệp định thương mại FTA. Năm 2013, xuất khẩu đã vận dụng CO ưu đãi trong khu vực ASEAN tăng 56%, mẫu AK (giữa ASEAN với Hàn Quốc) tăng 35%, mẫu AJ (giữa ASEAN và Nhật Bản) tăng 25% , đặc biệt với Ấn Độ tăng 169% - Theo phân tích của Bộ Công Thương.

Theo đánh giá của HSBC, xuất khẩu 2014 có thể đạt được con số tăng trưởng 20%, từ mức tăng 15,4% của năm ngoái. Điều này sẽ giúp hỗ trợ tăng trưởng GDP đạt mức 5,6% trong năm 2014 từ mức 5,4% trong năm 2013. Vì vậy, XK vẫn là điểm tựa quan trọng của tăng tưởng kinh tế.

Tín hiệu nới lỏng?

Ngoài XK, năm 2014 cũng được đánh giá có nhiều điểm thuận lợi hơn cho phát triển kinh tế, trong khi Việt Nam có nhiều chính sách hướng tới giải pháp dài hạn như mô hình tăng trưởng, tái cơ cấu nền kinh tế và hoàn thiện hệ thống thể chế. Theo TS. Cao Sỹ Kiêm, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa, việc kiên quyết phân bổ lại vốn tập trung vào các dự án hiệu quả, loại ra những dự án không hiệu quả, đã bước đầu thành công khi hệ số ICOR bắt đầu giảm xuống, thể hiện hiệu quả đầu tư vốn tăng, dàn trải ít đi.

Năm 2014 cũng được nhìn nhận là năm quan trọng trong quá trình tái cơ cấu DNNN và hệ thống ngân hàng. Báo cáo giải trình và trả lời chất vấn tại Kỳ họp thứ 6, Quốc hội Khóa XIII, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng đã khẳng định, Chính phủ Việt Nam sẽ tập trung chỉ đạo khắc phục những hạn chế, yếu kém, nâng cao hiệu quả hoạt động của DNNN, đặc biệt là các tập đoàn và tổng công ty. Đẩy mạnh cổ phần hóa và thoái vốn đầu tư ngoài ngành theo nguyên tắc thị trường và lộ trình đã được phê duyệt. Giảm và bán toàn bộ vốn Nhà nước ở các DN mà Nhà nước không cần chi phối.

Hệ thống ngân hàng (NH) đã hoàn thiện việc tái cơ cấu 9 NH yếu kém nhất và nhiệm vụ dành cho 2014 vẫn còn nặng nề với việc sắp xếp lại hệ thống NH. Nợ xấu cần được tính toán lại một cách triệt để nhìn rõ hơn bức tranh kinh tế Việt Nam.

Vào những ngày đầu tiên của năm 2014, Chính phủ đã thúc giục NH giải ngân nhanh gói hỗ trợ BĐS trị giá 30.000 tỷ đồng, đồng thời giảm lãi suất xuống 5%/năm từ mức 6%/năm. Nếu gói hỗ trợ giải ngân nhanh có thể trở thành “vốn mồi” để thị trường căn hộ ấm áp trở lại, giải cứu lượng hàng tồn kho BĐS đang rất lớn.

Lãi suất thương mại đã giảm nhanh trong năm 2013. Ngoài 4 nhóm được vay ưu đãi, thì lãi suất thị trường hiện chỉ ở mức 11- 13%/năm, nhiều NH còn áp dụng các mức lãi suất ưu đãi trong những khoảng thời gian nhất định với mức dưới 10%/năm để đẩy mạnh tăng trưởng tín dụng. Mặt bằng lãi suất giảm sẽ kích thích nhu cầu vay vốn trở lại.

Cùng nới nỗ lực cơ cấu nợ xấu, giảm lãi suất, nới chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng, chính sách tiền tệ đang trở nên “dễ thở” hơn, cho thấy khả năng nới lỏng để hỗ trợ phát triển kinh tế. Việc đưa mục tiêu tổng phương tiện thanh toán, tín dụng tăng lên, trái phiếu tăng lên và nâng trần bội chi ngân sách để đạt tăng trưởng kinh tế 5,8% được đánh giá là những tính toán rất thận trọng trong thời điểm này.

Tuy nhiên để đạt được sự hồi phục kinh tế vững chắc với mức tăng trưởng cao hơn, theo TS. Võ Trí Thành, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu và quản lý kinh tế Trung ương, kinh tế Việt Nam có thể quay trở lại mức tăng trưởng tiềm năng, đòi hỏi phải vài năm nữa, khoảng 3-4 năm.

Lạm phát không ngủ yên

Lạm phát 2014 được đặt ra ở mức 7%, nhưng còn quá nhiều áp lực để giữ được mục tiêu này. Quan điểm quan ngại về lạm phát năm nay cũng không nhỏ.

Lạm phát thấp không chỉ vì sức mua yếu, dân không có tiền, kinh tế suy giảm, lạm phát mất đà tăng. Theo ông Huệ nếu không có một chính sách tốt trong điều hành nền kinh tế vĩ mô và không có các chính sách tài khóa, tiền tệ đúng hướng, nhất là trong điều kiện Việt Nam phải chịu rất nhiều tác động về vấn đề lạm phát, ở nhiều hướng, cả chi phí đẩy, cả cầu kéo và đặc biệt là lạm phát kỳ vọng, thường khiến CPI tăng rất mạnh...

Tại Hội thảo Giá cả thị trường ở Việt Nam năm 2013 và dự báo năm 2014 do Học viện Tài chính và Cục Quản lý Giá, Bộ Tài chính tổ chức mới đây, TS. Ngô Trí Long đánh giá, dù CPI đang trong tầm kiểm soát, sức mua yếu nhưng vẫn tiềm ẩn nguy cơ tăng giá. Bản chất lạm phát thấp là do tổng cầu yếu, không phải do năng suất chất lượng trong hoạt động sản xuất, kinh doanh được nâng lên.

Chính vì những nguyên nhân trên, bóng ma lạm phát lại được nhắc tới nhiều từ những ngày đầu năm với nhiều cảnh báo thận trọng. TS. Long đánh giá, lạm phát năm 2014 cũng sẽ đối mặt với nhiều áp lực hơn nếu có biến động mạnh trong điều hành chính sách vĩ mô, nhất là khi điều chỉnh tăng đầu tư công, tăng dư nợ tín dụng, tiền lương, giá điện, than và dịch vụ công.

Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, kiểm soát lạm phát năm 2014 sẽ đối mặt với nhiều áp lực hơn khi điều chỉnh chính sách vĩ mô, nhất là tăng đầu tư công, dư nợ tín dụng, giá điện, than và dịch vụ công, đặc biệt là việc điều chỉnh bội chi năm 2014 lên 5,3% GDP và phát hành thêm 170 nghìn tỷ đồng trái phiếu Chính phủ.

Lạm phát năm 2014 phần lớn sẽ phụ thuộc vào động thái nới lỏng chính sách tiền tệ của NHNN. Chính sách tiền tệ nới lỏng áp lực lạm phát càng gia tăng. Vì thế điều hành chính sách tiền tệ 2014 là nhiệm vụ khó hơn đi trên dây của Thống đốc NHNN.

Lê Minh